Espezialistari lehen kontsulta egiteko itxaronaldia Estatuko batez bestekoa baino hiru aldiz txikiagoa da Euskadin

Euskadi da espezialista baten lehenengo kontsultan artatua izateko gutxien espero den erkidegoa, eta, era berean, urgentziazkoa ez den kirurgia baten ebakuntza egiteko atzerapen gutxien duen rankingean dago, Osasun Ministerioak 2023ko Osasun Sistema Nazionalaren Urteko Txostenean jakitera eman dituen datuen arabera. Dokumentu honek OSNri buruzko datuak eta informazioa ematen ditu, bai eta autonomia-erkidegoetako osasun-zerbitzuei buruzkoak ere.

Zehazki, EAE da Arreta Espezializatuko lehen kontsultarako itxarote-zerrenda gutxien duen erkidegoa (29 egun batez beste), Melilla bezalako eskualdeak 123 egunetara iristen direnean, baina Espainiako pazienteek batez beste 87 egun itxaroten dituzte espezialistak lehen aldiz aztertu ahal izateko.

Eusko Legebiltzarrari emandako azken datuen arabera, 119.643 euskal herritar zeuden kanpo kontsulta baten zain. Atzerapen gehien duten espezialitateak, oro har, berdinak dira Osakidetzako erakunde sanitario guztietan: Traumatologia, Oftalmologia, Otorrinolarongologia eta Ginekologia.

Osasun Ministerioaren arabera, Euskadik erregistro ona du premiazkoa ez den gaixotasun baten ebakuntza egiteko, 68 egun; Estatuan, batez beste, 112 egun itxaron behar dira ebakuntza egiteko.

Nabarmendu behar da Osakidetzak 2.236.863 pertsonari eman ziela estaldura iaz, eta zifra horrek gora egiten jarraitzen du; izan ere, 2021ean, adibidez, 2.228.390 herritar zeuden estalita.

HOBEKUNTZA COVID-AREN ONDOREN

Covid-19ak ekarri zuen geldialdi orokorraren ondoren, osasun publikoaren egoera herrenka ari da, eta pandemiatik pairatzen ari den higadura eta estresa islatzen ditu.

Hala ere, bizi-itxaropena 83,5 urtera arte ari da berreskuratzen Euskadin (pixka bat beherago Espainiako gainerako lurraldeetan). Horietatik 80 baino gehiago (80,8, zehazki) baldintza oso onargarrietan bizi dira, eta osasun ona duten lustrorik gehien dituzten eskualdeetako bat da.

Ministerioak baieztatu duenez, gaixotasun kardiobaskularrak eragindako heriotza-tasa jaitsi egin da, eta minbiziak jota jarraitzen du. Garuneko hodietako gaixotasunek pertsonen % 1,6ri eragiten diete, eta % 10era iristen dira 85 urte eta gehiagoko herritarren artean. Koloneko eta ondesteko tumore gaiztoak, 1.000 pertsonatik 6,6ri eragiten dietenak, ia bikoitza dira gizonen artean, eta bereziki prebalenteak dira 65 urtetik gorakoen artean

Bi gaixotasun talde horiek heriotzen erdia baino gehiago eragin zituzten, baina beheraka doaz: kardiopatia iskemikoak, gaixotasun zerebrobaskularrak eta tumore gaiztoek eragindako hilkortasunak beheranzko joera izan du 2012tik. Pneumoniak eta gripeak eragindako heriotzak ere %12,7 jaitsi dira 2019ko datuekin alderatuta, baina %42 igo dira 2021eko datuekin alderatuta.

Kanpoko kausei dagokienez, suizidioa izan zen nagusi, 8,8/100.000 biztanleko tasarekin, batez ere gazteenen artean, eta gizonezkoetan gehiago adin-talde guztietan emakumezkoetan baino.

GAIXOTASUN MENTAL GUTXIAGO

OSNren txostenak arazo psikologikoen eragin handia nabarmentzen du. Biztanleen %34k osasun mentaleko arazoren bat du, eta adinaren arabera egokitutako prebalentzia 331 kasu/1.000 biztanlekoa da; Euskadin, 299 kasu baino ez dira.

Arazo ohikoena antsietatea da: emakumeei gizonei baino bi aldiz eraso egiten die, eta bikoiztu egin da 25 urtetik beherakoetan, 2016koarekin alderatuta. Antsietateak eragindako nahasmenduen tasa 1.000 biztanleko 32,8 kasukoa da 25 urte baino gutxiagoko pertsonen artean; duela zortzi urte, berriz, 16,3 kasukoa zen. Zifra hori, gainera, 2019koa (prepandemiaren urtea) baino %30 handiagoa da.

Atzetik, ikaskuntzaren nahaste espezifikoak (29, 2016an 14,5ekoa zenean) eta arazo hiperzinetikoak (gorputzaren nahigabeko mugimenduak; kasu horretan, 25ekoa da, eta 16koa) daude. Izan ere, mota horretako gaitzak “prebenitu, aurre egin eta maneiatzen jakin behar den gure mendeko epidemietako bat dira”, nabarmentzen da.

Nahasmendu horiek ez ditu beti begi onez ikusten Lehen Mailako Arretak, nahiz eta Estatu osoan 2023an 256 milioi kontsulta mediko baino gehiago izan anbulatorioetan eta 156 milioi baino gehiago erizaintzan.

9,9 KONTSULTA PERTSONAKO ETA URTEKO

Ildo horretan, aipatzekoa da EAEn, batez beste, 9,9 kontsulta egin zitzaizkiela urtean medikuntzako profesionalei pertsonako.

0 eta 4 urte bitarteko adin taldea eta 80 urtetik gorakoak dira fakultatiboarengana gehien joaten direnak. 10 urtetik aurrera ikusten da emakumeak gehiago joaten direla bere osasun zentroko erizainarengana, eta joera hori 59 urtera arte mantentzen da.

Izan ere, osasun publikoak hamar erditzetik zortzi artatzen ditu, eta ospitaleetako zesareen tasa % 22koa izan da 2022an; sektore pribatuan, berriz, hamar erditzetik bi baino ez ditu artatzen (% 18), zesareen tasa izugarri igotzen da, eta % 34an dago.

Hala ere, Euskadin datu hori apur bat baxuagoa da, %13,9 Osakidetzan artatzen baitira eta %23,4 klinika pribatuetan. Beste urte batzuekin alderatuta, OSNko ospitaleetan artatutako zesareen tasa egonkor mantentzen da 2012tik; sektore pribatuko zesareen tasa, berriz, pixkanaka jaisten ari da azken hamarkadan.