Emakumearen Euskal Erakundeak, Emakundek, Euskadiko emakumeen eta gizonen 2024ko egoerari buruzko zifrak txostena onartu du astelehen honetan. Txosten horretan egiaztatu duenez, zaintza lanak emakumeen esku daude oraindik ere, adingabeak zaintzeko eszedentzien %87 eta senideak zaintzeko eszedentzien %72 beren gain hartzen baitituzte.
Emakunderen Zuzendaritza Kontseiluaren bileran Imanol Pradales lehendakaria izan da buru, eta azterlanak erakusten dituen arrakalak ikusita, "gizarte osoak, bakoitzak bere eragin-eremuan, lan bateratua" egin dezala eskatu du, "berdintasunean aurrera egiten jarraitzeko".
Ildo horretan, Pradalesek adierazi du Eusko Jaurlaritzarentzat emakumeen eta gizonen berdintasuna "lehentasuna" dela, eta Euskadiko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 2030 Estrategian jasotako 11 jomugak nabarmendu ditu, aurrekontuekin, enpleguarekin, soldata berdintasunarekin, emakumeen aurkako indarkeriarekin edo berdintasunean oinarritutako hezkuntzarekin zerikusia dutenak, besteak beste.
Bestalde, Miren Elgarresta Emakundeko zuzendariak "erradiografia soziala" erakusten duten datu horiek aztertzeko gonbitea egin du, gizartean oraindik dauden "genero desberdintasunei aurrez aurre begiratzera" eta horiek murrizteko berdintasun politikak bultzatzen jarraitzera behartzen baitu.
"Emakume aurpegia duen gizarte zahartua"
Azterketa demografikoak agerian uzten du Euskadi "emakume aurpegia duen gizarte zahartua" dela. 55 urtetik aurrera, emakumeen kopurua gizonena baino handiagoa da, eta 90 urtetik gorako pertsonen artean, emakumeak biztanleriaren %73 dira .
Hala, egiaztatu du genero-estereotipoek eta bokazio-bereizketak emakumeen eta gizonen hezkuntza- eta lan-ibilbideak baldintzatzen dituztela, eta hori dela bizitzako eremu guztietan arrakalen iraupenean eragiten duen faktoreetako bat.
Ildo horretan, amatasunak penalizatuta jarraitzen duela islatzen du, zaintza gehienbat emakumeen esku dagoen bitartean.
Ildo horretan, txostenak jasotzen duenez, berdintasunezko baimenetan lege-aurrerapenak izan diren arren, eta zaintzagatiko eszedentziak dituzten gizonen kopuruak gora egin duen arren, emakumeek adingabeak zaintzeko eszedentzien %87 eta senideak zaintzeko eszedentzien %72 beren gain hartzen dituzte, eta horrek eragina du haien ibilbide profesionalean eta osasunean.
Emakundek adierazi duenez, emakumeen artean antsietate eta depresio sintomen prebalentzia gizonena baino handiagoa da adin-talde guztietan, eta eragin handiagoa du gazterian. "Emakumeen osasun mentalean eragin handia dute zaintza-gainkargak, zahartzaroko bakardadeak edo egiturazko indarkeriak, besteak beste", adierazi du.
Enpleguari dagokionez, azken hamarkadetan jarduera- eta okupazio-tasek gora egin badute ere, lan-merkatuak sexuaren arabera segmentatuta jarraitzen du, eta segregazio horizontala dago, emakumeak sektore prekarizatuagoekin lotzen dituena.
"Izan ere, urteekin aldea murrizten doan arren, gizonen batez besteko soldata 5.790 euro handiagoa da emakumeena baino", azpimarratu du euskal erakundeak, eta gaineratu du "emakumeek enplegua eskuratzeaz gain, baldintza prekarioagoetan, ezegonkorragoetan eta kontratu kalitate txikiagoarekin lortzen dutela". Emakumeak dira lanaldi partzialerako kontratatutako pertsonen %66, eta emakumeek sinatutako kontratuen %76 aldi baterakoak dira (%64 gizonen kasuan).
Halaber, deitoratu du lan-merkatuak "bi aldiz zigortzen dituela emakumeak: eskuragarritasun txikiagoa, partzialtasun handiagoa eta behin-behinekotasun handiagoa", eta horrek errentan, babes sozialean eta pentsioetan kate-ondorioak dituela azaldu du.
Parte-hartze soziopolitikoari dagokionez, Eusko Legebiltzarrerako azken hauteskundeen ondoren, emakumeen presentzia zertxobait igo da, %52ra iritsiz, eta alkatetzetan eta zinegotzigoetan ordezkaritza orekatua "urrun" geratu da, Emakunderen arabera.
Hala, datuek adierazten dute alkatetzen %34tan emakumeak direla buru, eta zinegotzigoen kasuan, %46tan. Are urrunago dago enpresa-erakundeen Administrazio Kontseiluetan berdintasunez parte hartzea, horietan %30 baitira.
Finantza-erakundeei dagokienez, lautik batek emakume bat du lehendakaritzan, eta, oro har, emakumeen parte-hartzea gehiago kontzentratzen da arlo sozialarekin lotutako erakundeetan eta eremu publikoan; espazio ekonomiko-produktiboek, berriz, maskulinizatuta jarraitzen dute.
Indarkeria matxista
Emakumeen aurkako indarkeria matxistak "errealitate estrukturala eta iraunkorra" izaten jarraitzen du, Emakumearen Euskal Erakundearen balorazioan; izan ere, txostenak 6.572 biktimizazio jasotzen ditu urtebetean, aurreko urtean baino %6,9 gehiago. Hala ere, Berdintasunerako Legearen azken erreformak baliabideak eskaintzea eta biktimei arreta integrala ematea erraztu du, nabarmendu duenez.
Txosten horretaz gain, Zuzendaritza Kontseiluak Euskadiko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako VII. Planaren Ebaluazioaren jarraipen memoria ere onartu du. Bertan, euskal botere publikoek berdintasunaren arloan egindako jarduerak jasotzen dira, bai eta Emakunderen 2024ko jarduera memoria ere, berdintasun politiken zeharkako izaera indartu den urte batean.
Memoriak egiaztatzen du parte hartzen duten erakundeen %81ek Berdintasun Plan bat dutela, eta horrek esan nahi du Eusko Jaurlaritzako sail guztiek eta foru aldundiek badituztela plan horiek, eta, erakunde autonomoei eta erakunde publikoei, kapital publikoko enpresei edo informazioa betetzen parte hartzen duten beste erakunde batzuei dagokienez, erabilgarritasun hori %72,7tik %85,7ra bitartekoa dela.
Sailen arteko batzordea
Emakundeko Zuzendaritza Kontseiluaren bileraren ondoren, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Sailarteko Batzordearen ohiko bilera egin da, lehendakaria ere buru zela.
Bertan, Eusko Jaurlaritzako sail bakoitzak legegintzaldi honetan egin dituen berdintasun-ekintza nabarmenenak azaldu ditu, Euskal Autonomia Erkidegoko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 2030 Estrategiaren ildotik.
