Donostia – Historia egin zuen Melillako hesiaren salto jendetsua gertatu zenetik hamar urte bete dira astearte honetan. Ez bakarrik orain arteko luzeena izan zelako (16 ordu), baizik eta, batez ere, Europan epaitu zutelako, eta legezkoak ote diren zalantzan ipintzen duten itzulketa polemikoen gaian irizpideak aldatzekotan egon zelako.

2014ko abuztuaren 13 hartan, Saharaz hegoaldeko 600 bat herritar mugako perimetroa urratzen saiatu ziren, Melilla, Ceuta eta Andaluziako kostaldearen gaineko migrazio-presioa ikaragarria izan zen uda partean. Goizaldetik gaueko bederatziak arte hesira igo ziren 80etako bakar batek ere ez zuen helburua lortu, azkenean denak euren kabuz hesitik jaitsi eta Marokoren esku utzi zituztelako.

Horietako bik, Maliko eta Boli Kostako N.D.k eta N.T.k, salaketa ipini zuten Giza Eskubideen Europako Auzitegian (GEEA), eta arrazoia eman zien lehen epai batean. Espainia 10.000 euro ordaintzera zigortu zuen, beraien borondatearen aurka identifikatu gabe eta modu kolektiboan kanporatzeagatik, aldez aurretik erabaki administratibo edo judizialik hartu gabe.

Mariano Rajoyren Gobernuaren helegitea aurkeztu zuen, gerora Pedro Sanchezen Gobernuak mantentzea erabaki zuena, eta horri erantzunez etorri zen 2020ko otsailean, oraingoz, kasu horren behin betiko erantzuna: Europako Giza Eskubideen Auzitegiko Sala Nagusiak babestu egin zuen migratzaileen kanporatzea, “beraiek jarri zirelako legez kanpoko egoeran”, “baimenik gabeko lekuetara” sartu zirelako, eta gainera, “indarra erabiliz”.

Ikusmin handia Europa

Baina Espainian zein Europako gainerako herrialdeetan ikusmin handia sortu zuen epai berri hark, ez eta 2015ean mugako errefusak Herritarren Segurtasunerako Legean sartzeak ere, ez dute inolaz ere baretu, hesiko jokabide horren oinarri diren eta hainbat erakundek, GKEk eta elkartek zalantzan jartzen dituzten inguruko sesioak.

ACNUR: sarbidea ukatzea eta kanporatzeak, “praktika arriskutsuak”

NBEren Errefuxiatuentzako Agen-tzia den ACNURen Espainiako Bulegoak, honako hau diote: “ezin dela lurraldera sarbide ukatu eta kanporatzeak bezalako jardunbide arrisku-tsuekin jarraitu”, Migrazioari eta Asiloari buruzko Europako Itunaren planak zehazten ari direlako.

ACNURek argi defendatzen du, arau-esparruak “berariaz debeka-tzen dituela kanporatze kolektiboak eta bermerik gabekoak”, besteak beste, pertsonak banaka identifika-tzea eta nazioarteko babeserako izan ditzaketen beharrak egiazta-tzea; gainera, administrazio-espediente bat ireki behar omen da beti inor kanporatu aurretik.

Melillako eta Ceutako mugen kudeaketaren “konplexutasuna” aitortu arren, –Europar Batasunak Afrikarekin dituen lehorreko bakarrak direlako–, Estatuek euren mugak giza eskubideak errespetatuz eta legeriaren arabera kontrolatu eta kudeatu behar dituztela azpimarratzen du ACNURek, asiloa eskatzeko aukera bermatuz.

Errefuxiatuei Laguntzeko Espainiako Batzordeak (CEAR) ere ACNURekin batera parte hartu zuen Europako Auzitegiko prozedura judizialean, eta etsiturik agertu dira jasotako epaiarekin, itzulketen inguruko hautsak “itxurakeriaz baretu nahi izan zituelako”, “errealitateari lotuta ez dagoen” interpretazioa eginez.

Elena Muñoz CEAReko zerbitzu juridikoaren Estatuko koordinatzaileak epaiaren zati jakin bat izan du hizpide: Bertan Sala Handiko 17 epaileek argudiatu zutenez, ez zen araudia urratu, migratzaileek Espainiara sartzeko bisa bat eskatu zezaketelako edota beste bide batzuetara jo, hesitik salto egin beharrean.

Bisatuaren eskaera ez da praktikan aplikatzen

“Bisatua eskatu ahal izatea legean jasota badago ere, praktikan ez da aplikatzen eta ebazpen judizial batzuek diotenez Espainia ez da betetzen ari”. Gainera, beste “errealitate” bat ere zehaztu zuen, alegia, Saharaz hegoaldeko migratzaileek ez dutela inoiz sarbiderik izan Melillako eta Ceutako asilo-bulegoetara, eta, horrexegatik, sartzeko bide bakarrak hesia saltatu, pateran etorri edota igeri egitera mugatzen omen dira.

Gai horren inguruan, Estatuko segurtasun-indar eta -kidegoetako agenteek “mugetan jarduteko protokolo argiak” izan behar dituztela aldarrikatzen du CEARek, “Konstituzio Auzitegiak ezarritako gutxieneko baldintzekin bat datozenak”; hain zuzen ere, eurek direlako interesatuenak, biktimen ondoren, noski, beraien jardunean segurtasun juridiko falta handiko egoeran dabiltzalako”.

Agenteek erantzukizun osoa beraien gain ez hartzeko “idatzizko jarraibide argi” horiez gain, Frontex-aren menpe jardutea ere ezinbesteko iruditzen zaio AUGCri, “jarraibideak zuzenean Europatik jasotzeko eta hesiko jauziak Europako arazoa izan daitezen”, ez soilik Espainiaren eskumenekoak.