Gazteek gutxi kobratzen dute, etxebizitza urrunegi dagoen jomugatzat hartzen dute eta emakumeek beti hartzen dute parterik txarrena. Euskadiko gazteak lan-merkatuan txostenetako datuak dira. Gazteen Euskal Behatokiak egindako 2023ko Lan Merkatuaren Zentsuaren eta Egoitza Emantzipazioaren Kostua Euskadin 2023 azterlanaren arabera, 29 urtetik beherako euskal langileen % 76k hilean 1.500 euro garbi baino gutxiago kobratzen dute. Soldata baxu horiek areagotu egiten dira emakumeen kasuan; izan ere, hilean 1.500 euro baino gehiago kobratzen duten gizon gazteen ehunekoa emakumeena baino lau puntu handiagoa da.

Lehen azterketak erakusten duenez, enplegua ez da berdina gazteen artean, batez ere adin-tartearen arabera. Hala, 25 urtetik beherako pertsonak batez ere ikasketetan aritzen dira, eta hazi ahala, lan-merkatuan sartzen dira. Izan ere, enplegua zuten 30 eta 34 urte arteko pertsonen portzentajea %83ra iristen zen 2023an eta 35 eta 64 urte artekoena baino indize altuagoa da, %78koa baitzen.

Ikerketa hau Gasteizko Exekutiboaren 2023ko Lan Merkatuaren Zentsuaren Inkestan jasotako datuetan oinarritzen da, zehazki eskaintzari dagokiona, gazteei dagozkien emaitzak ustiatzeko.

Genero-desberdintasunak

Azterlan berri honek uzten duen beste ideia azpimarragarria gizon eta emakume gazteen artean dauden desberdintasunei buruzkoa da. 2023an gizonezko gazteen ehuneko handiagoa zegoen lanean, emakumeena baino (% 45 eta % 38, hurrenez hurren). Emakumeen artean, jarduerarik ezaren indize handiago hori goi-mailako ikasketetan duten presentziari zor zaio nagusiki.

Lana zuten emakume gazteek enpleguaren kalitate txarragoarekin egiten zuten: emakumeek aldi baterako kontratuen eta lanaldi partzialen ehuneko handiagoak zituzten. Gainera, hilean 1.500 euro baino gehiago kobratzen zuten gizon gazteen portzentajea emakumeena baino lau puntu handiagoa da.

Norberaren konturako lana edo enpresa pribatuetako soldatapeko lana ohikoagoa zen gizon gazteen artean emakumeen artean baino; izan ere, emakume horiek soldatapeko gehiago zituzten administrazioan. Gainera, emakumeek gizonek baino askoz lan gehiago egiten zuten zerbitzuen sektorean, eta haiek baino gutxiago industrian edo eraikuntzan. Goi-teknologiari lotutako lanak ohikoagoak ziren gizonen artean emakume gazteen artean baino.

2023an inkesta egin zitzaien 16 eta 29 urte bitarteko pertsonen % 41 lanean ari zen, % 6 lan bila ari zen eta % 51 ez zegoen aktibo, batez ere ikasleak zirelako. Okupazio horrek gora egin du azken urteetan, oparoaldi ekonomikoaren ondorioz (2019an okupazioa %38,4koa zen). Lau urte horietan langabezian daudenen portzentajea hiru puntu portzentual jaitsi da eta 2023an %6,4koa zen.

Lortzen duten enpleguari erreparatuz gero, 2023an lan egiten zuten hamar gaztetik zortzik soldatapean egiten zuten enpresa pribatuetan, 2019an eta 2021ean izandako portzentajeen antzekoetan. Gainera, gehienek zerbitzuen sektorean lan egiten zuten (%77,6).

Soldatapeko lau gaztetik hiruk lanaldi osoan egiten zuten (%74). Kontratu mugagabea duten gazteen ehunekoak gora egin du nabarmen 2021etik 2023ra bitartean, ehuneko hamabost puntu baino zertxobait gehiago. 2023an hamar gaztetik seik (%61) kontratu mugagabearekin lan egiten zuten.

Soldatari dagokionez, gazteen laurden batek baino ez zuen inkestan baieztatzen hilean 1.500 eurotik gorako diru-sarrera garbiak zituztela (%24). Oso gutxi ziren, aurreko urteetan bezala, beren enpresan zuzendaritza-karguak zituzten gazteak (% 2). Ikasketa-maila edozein dela ere, lanean ari diren gazteen erdiek adierazi dute lanean gaztelania adina edo gehiago erabiltzen dutela euskara (% 51).

Lan bila

Bestalde, urte bat baino gehiago lan bila zeramaten gazte langabeen portzentajea %34,9ra jaitsi da. 2023an langabezian zeuden lau gaztetik hiruk aurretik lan esperientzia zuten, baina gutxiengoa ziren prestazio, sorospen edo laguntza ekonomikoren bat kobratzen dutenak (%17,9). Gainera, langabezian dauden gazte gehienak Lanbiden edota SEPEn erregistratuta zeuden lan eskatzaile gisa, %83,0.

Arrazoiei dagokienez, langabezian dauden gazteek uste zuten lana aurkitzeko duten oztopo nagusia lan-esperientziarik eza dela, eta, hain zuzen ere, uste zuten hori zela oraindik lana aurkitu ez izanaren arrazoi nagusia.

Behatokiak argitaratu duen bigarren ikerketak Emantzipazio Erresidentzialaren kostua aztertzen du. Txosten horren arabera, etxebizitza libre bat eskuratzeko 18 eta 34 urte bitarteko pertsonek 2023an soldataren %64 hipoteka bat ordaintzera bideratu behar zuten, eta %49,5 alokairu bat ordaintzeko.

Emantzipazioaren mitoa

Hain zuzen ere, etxebizitza bat eskuratzea da gazteen autonomia lortzea eta helduarora behin betiko igarotzea definitzen duen alderdietako bat. Adinean aurrera egin ahala, soldatek ere gora egiten dute, eta, beraz, sarbide-kostua txikiagoa da, bai erosteko, bai alokatzeko. Dena den, merkatu libreak gainzorpetze-egoeran jartzen ditu 30-34 urteko pertsonak ere, etxebizitza bakarrik ordaintzeko.

Emantzipazioaren arloari dagokionez, Gazteria eta Emantzipazio Zuzendaritzak, Gazteen Euskal Behatokian, egin diren txosten guztiak biltzeko, horren inguruan dagoen informazioa bateratzeko eta txosten orokor bakarra egiteko asmoa du. Txosten horretan, enpleguari, lan-merkatuari edo etxebizitzari buruzko txosten partzialak jasoko dira, kontziliazioa edo zainketak kontuan hartuta, besteak beste.

Diskriminazioa

EAEko neskek adin bereko mutilek baino prestakuntza-maila altuagoa duten arren, 15 eta 29 urte bitarteko neskek behin-behinekotasun, enplegu partzial eta lan tasa handiagoa pairatzen dute, eta euren lanak oraindik ere okerrago ordaintzen dira, adin-tarte horretako gizonek hilean batez beste 199 euro gehiago kobratzen baitituzte. Gainera, emakumeen %60 diskriminatuta sentitu da egoeraren batean bere sexuagatik, eta ia lautik batek jasan du sexu-jazarpena sare sozialetan.