Datuak argiak dira, bi gizonetik batek eta hiru emakumetik batek minbizia jasango dute beraien bizitzan zehar.

Minbiziaren Behatokiko datuen arabera, 2023an 15.170 minbizi-kasu berri diagnostikatu ziren Euskadin; horietatik 8.026 Bizkaian erregistratu ziren, 4.937 Gipuzkoan eta beste 2.206 kasu Araban, eta urtetik urtera kasu gehiago erregistratzen ari direla diote bertatik. 

Minbizia gaixotasun gogorra da, urtez urte milaka herritarren bizitza aurretik eramaten duena. Horregatik, gaixotasun horren sentsibilizazioa eta ikusgarritasuna funtsezkoak dira baita ikerketa bultzatzea ere. 

Minbiziaren Aurka Araba elkartetik erreportaje honetan azaldu dutenez, ikerketa oro beti da beharrezkoa, inoiz ez da nahikoa.

“Minbiziak heriotza-kausa nagusietako bat izaten jarraitzen du, eta ikerketa sustatzea da minbizia duten pertsonei medikuntzako azken aurrerapenetarako sarbidea bermatzea eta haien biziraupena eta bizi-kalitatea hobetzea. Ikerketarekin bakarrik lortuko dugu bizitzari urteak irabaztea”, azaldu du Miren Bilbao elkarte honetako presidenteak.

Intzidentzia handieneko minbiziari dagokionez, lau daude, Miren Bilbaok azaldu duenez: kolon eta ondesteko minbizia, prostatakoa, bularrekoa eta biriketakoa. Kolon eta ondestekoa diagnostikatutako minbizi berrien % 14,5 da; minbiziaren diagnostiko guztien artean, berriz, % 12,4 prostatakoak izan ziren 2023an; bularrekoak diagnostikoen % 11,5 izan zituen, eta biriketakoak, % 10,4. Gainera, diagnostikoak pixkanaka hazten ari dira urtez urte (% 1-2 inguru). Bestalde, “kontuan izan behar da emakumeen artean intzidentzia handiena duen minbizia bularrekoa dela, eta gizonen artean, prostatakoa”, azpimarratu du adituak. 

Minbizi moten artean, badira gaur egun oraindik biziraupen-tasa baxua duten eta mundu mailako milaka pertsonen bizitzarekin amaitzen jarraitzen duten batzuk ere. Zehazki, biziraupen baxuko edo egonkorreko minbiziak esaten zaie 5 urtera arte % 30etik beherako biziraupena dutenei, eta horien artean daude hestegorria, urdaila, gibela, pankrea edo birika. 

“2023ko apirilean, orain arte minbiziaren ikerkuntzarako egin dugun laguntza-deialdirik handiena egin genuen. Guztira, 29,4 milioi euroko laguntzak esleitu dira Espainian, dagoeneko garatzen ari direnei 114 milioi euro gehituta, 604 laguntzatan banatuta.

Euskadin egiten ari diren ikerketen artean, prostatako, biriketako, kolon eta ondesteko minbiziarekin, melanomarekin, umetokiarekin eta endometriokoarekin, laringearekin, nerbio-sistema zentralarekin eta hematologikoarekin lotutakoak daude. Laguntza horien bidez, diagnostikoak eta tratamenduak hobetu nahi ditugu minbizi mota guztietan, baita biziraupen txikienekoetan ere. Horrela, minbiziaren biziraupen globalean benetan eragina izatea lortuko dugu, eta gure erronka handiari lagunduko diogu, hau da, minbiziaren % 70eko biziraupena lortzea 2030ean”, azaldu du elkarteko presidenteak.

Prebentzioa

Minbizia prebeni daiteke? Elkartetik nabarmentzen dutenez, minbizien %40 bizi-ohitura osasungarrien bidez prebeni daiteke: tabakoaren eta alkoholaren kontsumoa ezabatuz, elikadura osasungarria eginez, egunero gutxienez 20 minutu ariketa fisikoa eginez, eguzkitik ondo babestuz… Eta, “gainera, funtsezkoa da Osakidetzaren bahetze-programetara jotzea (bularra, kolona eta umetokia)”, gogorarazi du Bilbaok. 

Bestalde, haren ustez, eragina handitzen ari da zenbait faktoreren ondorioz, besteak beste, bizi-itxaropena handitu delako.

“Gero eta urte gehiago bizi gara, eta minbizi-kasu gehiago izaten dira adineko pertsonengan. Egia da, halaber, 50 urtetik beherakoen kasuak ugaritzen ari direla, eta hor sartzen dira gure bizi-ohiturak. Sedentarismoa, elikadura-ohitura txarrak, gantz gehiegi hartzea, tabakoa eta alkohola arrisku-faktoreak dira; beraz, prebentzioa funtsezkoa da”, dio. 

Horren guztiaren aurka borrokatzeko, ikerketak funtsezko zeregina betetzen du. Eta bihar, Minbiziaren Aurkako Nazioarteko Egunean, berriro jarriko da arreta ikerketaren garrantzian, munduko gaixotasun oldarkorrenetako baten aurka aurrera egiten jarraitzeko.

“Ikerketari esker, azken urteotan lortu da gizonen batez besteko biziraupen-tasa % 55,3koa izatea, eta emakumeena, berriz, % 61ekoa; azken urteotan aurrerapen garrantzitsuak egin dira, baina lanean jarraitu behar dugu biziraupena handitzen jarraitzeko”, azaldu du Minbiziaren Aurkako Arabako elkarteko presidenteak.

Minbiziak milaka pertsonaren bizitza aurretik eramaten du urtean. Baina, era berean, gaixotasuna gainditzea lortzen duten eta bizitza osorako aldizkako azterketak egiten dizkieten pertsonen osasun emozionalari eta baita fisikoari ere nabarmen eragiten die. 

Izan ere, pertsona batek minbiziaren diagnostikoa jasotzen duenean, bere bizitzako aldaketa batzuei egin behar izaten die aurre, eta aldaketa horiek, egoera fisikoari ez ezik, emozionalari eta sozialari ere eragiten diete. Une horietan, laguntza emozionalak eta psikologikoak garrantzi handia du gaixotasun horren eraginagatik beldurra, antsietatea eta sintoma desberdinak izan ditzaketen pazienteentzat. 

Minbiziaren Aurka Araba elkarteak zeregin garrantzitsua betetzen du horretan, hain zuzen ere, pazienteari eskua emanez, gorabehera emozional guztiak jasateko. 

Laguntza, eskua emanez

Horrela, elkarteak lau ardatz nagusitan lan egiten du. Alde batetik, laguntza psikologikoa eta soziala eskaintzen dute. Psikologoen eta gizarte-langileen taldeak minbizia duten pertsonei eta senideei laguntzen die prozesu osoan, banakako eta/edo taldeko arretaren bidez. 

Gainera, prebentzioarekin ere lan egiten dute adin-segmentu guztiekin, bizi-ohitura osasungarriak txertatzearen garrantzia azpimarratuz. Hala, ikasleei, enpresei eta beste kolektibo batzuei zuzendutako tailerrak egiten dituzte. Elikadura osasungarriari, ibilera nordikoari, ibilbide osasungarriei, eguzki-babesari eta yogari buruzko tailerrak egiten dituzte, besteak beste, baita haurrentzako zientzia-tailerrak ere. Era berean, material ortoprotesikoa doan mailegatzeko zerbitzua dute, hala nola ohe artikulatuak, eskaren aurkako koltxoiak, gurpil-aulkiak eta ileordeak, besteak beste. 

Eta zerbitzuen beste ardatz nagusia boluntarioak dira. “Horiek gabe ezinezkoa izango litzateke gure lana egitea. Guretzat funtsezkoak dira, beren denbora beste pertsona batzuei ematen dieten eta gure jarduerak modu onenean garatzen dituzten pertsonak direlako. Adibidez, lagun egiteko boluntarioak ditugu eguneroko gestioetan laguntzeko edo medikuari laguntzeko bakarrik dauden pertsonei edo senitartekoei atseden hartzen uzteko”, azaldu du.

Gainera, “aurten gune berri bat irekiko da gaur egungoarekin batera, minbizia duten pertsonei eta haien familiei zerbitzu gehiago eta hobeak emateko. Zentro aitzindari bat izango dugu, ariketa fisiko onkologikoaren unitatea, ilusioz gainezka gaude proiektu honekin, bai eta pixkanaka gehitzen joango garen beste zerbitzu batzuk ere”. 

Minbiziaren aurkako borrokan garrantzitsua da gaixotasuna gizarteratzen eta gizatiartzen jarraitzea, Miren Bilbaok gogoratzen duenez.

“Ikusgarritasuna eman behar diogu, zenbakien atzean gure laguntza behar duten pertsonak daudelako, diagnostikoak gero eta goiztiarragoak izatea eta tratamenduak ez inbaditzaileak eta eraginkorragoak izatea behar dutenak. Ikerketa gehiago behar dugu. Urtero, elkarte honetatik artatutako pertsonak ugaritzen doaz, eta biziraupena handitzea posible dela kontzientziatzen jarraitu nahi dugu, ikerketa babesten jarraitzen badugu, eta hori posible izango da erakundeekin, enpresekin, eragile ekonomikoekin, sozialekin eta, oro har, gizartearekin aliantza eginez”. 

Lana galtzero arriskua

Azkenik, elkarte horretatik gogorarazi dutenez, minbizia duten pertsonek biztanleria orokorrak baino % 34 aukera gehiago dituzte enplegua galtzeko.

2023an, minbizia zuen biztanleriaren % 38 lan egiteko adinean zegoen. Lana galtzeko arriskua 1,4 aldiz handitzen da minbiziaren diagnostikoa jaso ondoren, bertatik emandako datuen arabera. % 28k dio gaixotasunagatik lana galdu edo utzi behar izan duela. Behar horiei erantzuteko, lankidetza-hitzarmen bat sinatu dute ONCErekin, minbizia duten pertsonak prestatzeko, orientatzeko eta lan-merkatuan txertatzeko.

“Etorkizuna itxaropenez ikusten dut, ikerketak eta zientziak ematen duten itxaropenarekin, guztion aliantzarekin eta gizarte gisa bizi-ohitura osasungarriak hartzeko erantzukizunarekin. Elkarrekin, minbizia duten pertsonen eta haien senideen bizi-kalitatea hobetzeko eta minbizia gaixotasun kroniko bihurtzeko helburu komuna lortuko dugu”, ondorioztatu du Miren Bilbao elkarteko presidenteak.

Bihar, Minbiziaren aurkako nazioarteko egunean, milaka herritar kalera aterako dira berriro gaixotasun honen aurkako sentsibilizazio kanpainetan parte hartzeko asmoz, eta berriro ere ikerketak duen garrantzia aldarrikatuko dute Euskal Herritik zehar egingo diren martxetan.