"Trumoia jotzen duenean oso urduri jartzen naiz, eta ezin dut lorik egin", azaldu du Paiportako 9 urteko haur batek. Duela urtebete Valentziako Erkidegoa suntsitu zuen danak gehien kaltetutako eremuetako bat da Paiporta. Uholde horiek haurrengan duten eragina ezagutzeko Save the Children erakundeak Universitat de Valènciarekin batera egin duen 'Con el barro en la mochila' txostenak jasotzen dituenetako bat da bere testigantza. Euriteen ondorioz, 229 pertsona hil ziren (tartean 9 haur), 200.000 adingabe eta 16.000 etxebizitza kaltetu ziren.
Ikerketak 2.300 familiari baino gehiagori egin die kontsulta, baita gizarte-zerbitzuetako, hezkuntzako, GKEetako eta arduradun politikoetako profesionalei ere. Azterketaren arabera, Valentziako haurren %24k, gutxi gorabehera, lo egiteko arazoak ditu oraindik, eta %30ek baino gehiagok aitortzen du euriaren, ekaitzen edo trumoien beldur dela.
Mari Carmenek, neskato baten amak, danak "bizitza erabat" aldatu diela egiaztatzen du, eta alabak oraindik trauma du: "Euria egiten dutenean, ez du Ingelesera joan nahi, noski, normala da, beldurra du. Umeek berriz bizi dute hori, eta ea gertatuko den galdetzera". Beste ama batzuekin hitz egiten dut eta denek gauza bera esaten dute: euria egiten duenean, ez dutela eskolaz kanpoko ekintzetara joan nahi. Nik uko egiten diot beldurrez bizitzeari, bestela ez zara bizi".
'Con el barro en la mochila' ikerketak adierazten du aldaketak izan direla haur horien portaeran: antsietate edo estres iraunkor handiagoa eta pantailekiko mendekotasuna ihes-mekanismo gisa. Nerabeek kontzentratzeko zailtasunak dituzte (%12,4), denbora gehiago ematen dute gailu elektronikoekin (%11,0) eta nahiago dute isolamendu soziala (%7,0).
Save the Children erakundeak ohartarazi duenez, haur eta nerabeen akonpainamendu sozial eta emozionala "oso eskasa izan da, eta dena haien erresilientzia gaitasunean oinarritu da". Gaur egun, familien kezka nagusia -%45,7koa, erradiografiak emandako datuen arabera- seme-alaben egoera emozionala da.
Ikastetxea, salbamendu-jaka haurrentzat
Familien erdiek (%52,4) onartzen dute beren seme-alabek atzerapena izan dutela ikaskuntzan. "Edozein larrialdiren aurrean, Valentzian bizi dugunaren antzera, funtsezkoa da ikastetxeak lehenbailehen irekitzea. Krisi egoeran, eskolara joateak normaltasun eta itxaropen zentzua berreskuratzen laguntzen die neska-mutil horiei", azaldu du, komunikatu batean, Rodrigo Hernandez Save the Children erakundeko zuzendariak.
Ikastetxea ez da soilik ikasteko leku bat: funtsezko zerbitzuak ere bermatzen ditu, hala nola eskola-jantokia, zeina funtsezkoa baita baliabide gutxiago dituzten familia askorentzat. 2024ko urrian, danak kaltetutako eskualdeetako 18.000 haur baino gehiago jangela-beka baten mende zeuden. "Larrialdi baten ostean irekita mantentzeak gehien behar dutenentzako elikadura osasuntsua ziurtatzen du", dio Hernandezek.
Eskolara joan ezin izateak eragin berezia izan du ikasleen egoera emozionalean (%71,6) eta harreman-egoeran (%33,3). "Larrialdi baten ostean, denboran gehien irauten duten zauriak psikologikoak dira. Kasu honetan, faltan sumatu dugu administrazioak haur eta nerabeenganako espazio seguru, babesle eta tratu oneko gehiago gaitzea, haur horien eragin psikoemozionala murrizteko", azpimarratu du zuzendariak.
Larrialdiak kaltetutako udalerrietako haur eta nerabeek utzi egin diote kirol-jarduerak egiteari (%45,4), aire zabalekoak (%28,0), jolas- edo kultura-jarduerak egiteari (%25,0) eta eskolaz kanpoko jarduerak egiteari (%24,7). "Ez dugu ulertzen nola, gaur egun, oraindik ere, haur eta nerabeek harremanak dituzten espazio asko ez dauden birgaituta, garapenerako funtsezkoak direnean", deitoratu du Hernandezek.
Alice danak urrian eragindako euriteek, uholdeek eta txikizioek duela urtebeteko beldurra berpiztu dute probintzian. Ekainean, Save the Childrenek ohartarazi zuen eskualde horretako haurren %93k muturreko fenomeno klimatiko bat jasango duela urtean, eta, ondorioz, Valentziako Erkidegoa Espainiako laugarren eskualderik arriskutsuena dela.
Pobrezia egoeran dauden familiak dira berotze global horren ondorioak jasateko arrisku handiena dutenak. Izan ere, muturreko klima-gertaerek eragin handiagoa duten eremuetan bizi dira populaziorik ahulenak, eta egokitzeko gaitasun txikiagoa dute. "Baliabide gutxien dituzten familiek ikusi dute dana delakoak etxebizitzan eta enpleguan izan duen eraginak erosteko ahalmen galera handia eta kontziliaziorako zailtasun handiagoak ekarri dizkiela, batez ere guraso bakarreko familien kasuan", adierazi du Hernándezek.
'Con el barro en la mochila' ikerketak erakusten duenez, inkestatutako familien ia %15ek etxebizitza galdu zuten, eta lautik batek uste du beren etxea ez dela orain dana baino seguruagoa haur eta nerabeentzat. Gainera, "zero eremuko" udalerrietan bizi diren bost familiatik lau (%80,3) oraindik konpontzeke dauden eraikinetan bizi dira, edo zuzenean oso kaltetuta dauden etxebizitzetan, baina bertan bizitzen jarraitu behar dute.
Urtebete geroago, lurraldea berreraikitzea azpiegituretatik eta suspertze ekonomikotik bultzatzen da batez ere. Save the Childrenek ohartarazi duenez, "prozesu honetan lehentasunezko arreta eskaintzen duen kolektiboa den haurtzaroa alde batera ez uzteak duen garrantzia".
Erabakiak hartzea
Antolatzaileek zehaztu dutenez, haurtzaroa berreraikitze horren erdigunean mantentzeko, "ezinbestekoa da haurrak erabakiak hartzeko prozesuan sartzea".
"Beharrezkoa da erantzuna indartzea zenbait arlotan, hala nola hezkuntzan, osasun mentalean eta zaurgarritasun-egoeran dauden familiei ematen zaien laguntzan; horretarako, prebentzio-ikuspegia txertatu behar da, eta haurrak erabakien erdigunean jarri behar dira, haien eskubideak bermatzeko eta etorkizuneko larrialdien aurrean erresilientzia indartzeko", esan du Valentziako Save the Children erakundeko zuzendariak.
