"Orain musikarekin beste harreman bat nahi dut"

-Ikusiko dugu (barreak). Mandarin Dotore izan zen pianoarekin argitaratu nuen lehenengoa. Existentzia minorrak diskoarekiko ezberdintasun nagusia da, Mandarin Dotore eta Cuentos para adultos albumak izan zirela; hau da, beste idazle edo margolariekin egindako kolaborazioak. Azken hau piano hutsezkoa da.

Diskoaren izenburua David Lapoujade filosofo frantsesaren 'Les existences moindres' saiakeratik hartu duzu.

-Vila Matasek zutabe batean Lapoujaderen saiakera aipatu zuen. Lapoujadek existentziak zenbait multzotan banatzen ditu eta horietako bat Existentzia minorrak bezala izendatzen du. Agerian ez dauden gauzak dira existentzia minorrak; horregatik, potentzialitate gehiago daukate. Diskoa neuk editatu dut, ez du zigilu bat atzetik, ez dut managerrik eta pianoarekin bakarrik egin dut, kolaboraziorik gabe. Seguruenik txoko batean geratuko den existentzia minor bat izan da.

Zuk uste?

-Ojalá ez (barreak). Batetik, kontzertua hor dago; bestetik, Andoainen Rikardo Arregiri buruzko film labur bat egin dute eta diskoko bi pieza hartu dituzte. 9 ganbera pieza (2015) diskoarekin gauza bera gertatu zen; Koldo Almandozek zenbat pieza hartu zituen Sipo phantasma (2016) pelikularako. Bere oihartzuna badauka, neurri batean behintzat.

Bakardadea behar zenuen?

-Kasu honetan bai. Azkeneko lanak handiak izan dira: aipatutako 9 ganbera pieza eta soinu bandak. Tinbre askoko soinu bandak egin ditut, Josu Martinezen Jainkoak ez dit barkatzen filmerako egin nuena bezala. Ia hamar urteren ostean banuen berriro nire instrumentuarekin topo egiteko gogoa. Bestalde, instrumentuarekin bakarrik testurak, atmosferak, paisaiak bilatzeko gogoa nuen.

Victoria Eugeniako oholtzan ere bakarrik egongo zara?

-Lehen aldia izango da gainera. Beste kasu batzuetan, idazleekin edo jardun izan naizenean, haiek lehen lerroa hartzen zuten. Beste musikariekin ere kontzertuak eman ditut baina nire lehen aldia da bakarrik.

Errespetua ematen dizu?

-Piska bat. Bestalde, kontent nago baldintza onenak ditudalako. Kristoren pianoa daukat; ondo ezagutzen dut, gainera. Diskoa harekin grabatu nuen eta, aurretik ere, Victoria Eugenian, 1994an Duncan Dhuren zuzenekoa grabatu genuenean hura bera erabili nuen. Aretoaren akustika ere ezagutzen dut; ni neu Victoria Eugeniatik hurbil bizi naiz eta askotan jo dut bertan. Ia-ia nire etxeko bigarren saloia da. Errespetu pixka bat ematen dit, baina aldi berean oso gustura egongo naizela badakit.

Auditorioan joko duzu, baina 'Existentzia minorrak' Victoria Eugeniako Klub aretoan grabatu zenuen.

-Bai. Bideoa ere grabatu genuen eta pentsatu nuen egokiagoa izango zela Klubean grabatzea. Autoeditatutako diskoa da eta antzokian grabatzeko beste azpiegitura teknikoa behar izango nuen. Kluba zoragarria da.

Haritz Harreguyk ere grabazioan parte hartu du.

-Bai, berarekin beste gauza asko ere egin ditut; konfiantzazko teknikaria da. Lan ona egin zuen.

Pianoaren soiltasuna existentzia minor bat da?

-Ez du zertan. Badaude pianorako obra oso famatuak direnak. Orain dela gutxi Ludovico Einaudi pianistak Kursaalean jo du eta aretoa bete zuen.

Diskoak badu, hein batean, kutsu autobiografikoa. Hor dago 'Nomadak, jakin gabe' pieza.

-18 urterekin jotzen hasi nintzen eta denetik egin dut, berbenak, tabernak, ezkontzak, mezak, telebista... 1990 biratan hasi nintzen 21 Japonesas taldearekin eta 25 urte bidaiatzen pasa nuen. Oso esperientzia ona izan zen, batez ere, Duncan Dhu eta Mikel Erentxunekin. Londoneko estudioak eta mundu mailako produktoreak ere ezagutu nituen, jende oso ona eta potentea. Orain dela bost urte 50 bete nituen eta fasea bukatutzat eman nuen. Orduan konturatu nin-tzen nomada izan naizela, beti leku batetik bestera bidaiatzen, baina jakin gabe. Horregatik jarri nion izen hori piezari: Nomadak, jakin gabe.

Musikariak beti izan dira nomadak.

-Musikari profesionalak bai, konpositoreak ez hainbeste. Musikari horiek horretaz bizi ziren baina hemendik, etxean lo egiten zuten beti.

Ez duzu faltan botatzen?

-Batere ez.

Lasaiagoa da bizitza?

-Bai. Orain dela hiru hamarkada, musikalki instrumentista oso ona izan nahi nuen; konposatzea ez zi-tzaidan interesatzen. Diego Vasallok eta Mikel Erentxunek konposatzeko premia sentitzen zuten, baina nik ez. Urteak pasa ahala, gogo hori desagertzen joan zen, eta konposatzeko nahia hazi egin zen. Orain musikarekin beste harreman bat nahi dut. Jada ez dut egunero jotzen, zertarako? Nahiago dut zerbait sortu. Hori bai, jo behar dudanean ikasi eta ondo jotzeko entsea-tzen dut.

'Existentzia minorrak' Buster Keatonen zinemarekin zerikusia izan badu.

-Euskadiko Filmategiak Buster Keatonen filmeen gainean zuzenean pianoa jotzea proposatu zidanean, diskoa konposatuta zegoen, baina ez grabaturik. Proiekzio hura egiteko ez nuen musika berririk konposatu, nire errepertoriotik bost edo sei pieza hartu nituen eta haiekin guztiekin egin nuen saioa. Eszenak piezak baino luzeagoak ziren eta konposizioak moldatu behar izan nituen.

Diskoan Keatoni erreferentzia egiten dioten abestiak badira.

-Moldaketa horietako batzuk geratu egin ziren. Gero, gainera, proiekzioa pasatu zenean, etxean grabazioa prestatzen ari nintzela, burura Keatonen eszenak etortzen zitzaizkidan; ezin bereizi musika eta eszenak. Horregatik, pieza horiei eszenei erreferentzia egiten dien izenak jarri nizkien, The navigator edo Jostailuzko kanoia, esaterako.

Buster Keatonen zinema ezagu-tzen zenuen?

-Ez; eszenaren bat bakarrik ezagu-tzen nuen. Kristoren aurkikuntza izan zen. Euskal Filmategiko saioa baino lehen bere filmografia osoa ikusi nuen YouTuben, bertan dauden kopiak oso txarrak badira ere. Bere filmografia osoa saldu egin zuen, horregatik dago filmografia osorik sarean. Bata bestearen atzetik ikusi nituen; flipatuta geratu nintzen. Ez du ematen ehun urte pasa direnik; umore unibertsala egin zuen.

Lehenengo aldiz jarri al zenion proiekzio bati zuzenean musika?

-Esperientzia zoragarria da. Lehen esperientzia 20 urte edo nituenean izan nuen: Antzoki Zaharrean izan zen Trapu Zaharra antzerki taldearekin. Gero, Koldo Almandozen Sipo phantasmarekin ere zenbait proiekzio musikatu egin genituen. Buster Keatonen kasu hau zoragarria izan zen pelikularengatik. Jendea barrezka zegoen. Beste batzuetan ere horrelakoak proposatu izan dizkidate baina baldintzarik ez da egon; oraingoan bai, piano on bat zegoen eta baita gauzak ondo egiteko baldintzak ere.

Pianoaz ari gara, zer da pianoa Joserra Senperenarentzat?

-Gauza asko. Pasioa eta ofizioa da niretzat, nahastu egiten dira. Txikitan 50. hamarkadako rock and rolla entzuten nuen: Fats Domino, Jerry Lee Lewis eta Keith Richards. Oso gustuko nituen. Ez nuen Chuck Berry edo Elvis entzuten. Gerora jakin nuen Domino, Lewis eta Richards pianistak zirela, baina txikitan ez nekien. Gogoratzen dut desagertutako Xaribari dendara joan nintzela behin Chuck Berryren disko bat erostera eta Johnny B. Goode hura jarri zidaten. Kantua ezagu-tzen nuen baina oso soinu azidoa zuela iruditu zitzaidan; oso agresiboa. Jerry Lee Lewis oso basatia izan zitekeen, baina soinua ez zen agresiboa. Pianoa ez dakit zer den, baina konturatu naiz gustuko dudan musika askoren atzetik pianoaren soinua dagoela. Bestetik, lana, obsesioa... hori ere bada pianoa niretzat.

Sarri jotzen duzu?

-Jada, ez dut jotzen; bakarrik zerbait prestatu behar dudanean: grabazio bat edo, kasu honetan, ostiraleko kon-tzertua.

Zein da zure pianistarik gogokoena?

-Nire ustez, egun badago pianista bat besteen gainetik dagoena: Keith Jarrett. Bere unibertso musikala oso zabala da: free jazz, jazz klasikoko estandarrak, musika klasikoa, gospela, popa... denak jotzeko kapaza da. Oso unibertso handia du. Gero, badaude beste artista batzuk, Lang Lang pianista txinatarra adibidez, oso ondo jotzen dutenak, baina ezin ditut ikusi: haien zenbait, keinu, mugimendu, espektakulu, zertarako? Aldiz, Gregori Sokolov bezalako pianista bat ikusten duzunean, Victoria Eugenian orain pare bat urte jo zuena, muturreko soiltasuna adierazten du. Agertokira atera eta espektakulua alde batera utzita jotzen duten pianistak maite ditut.

Zure kontzertuan, beraz, jarrera soila izango duzu?

-Bai, ez dago besterik (barreak).

Konposatzaile bezala, nola aurkitzen da besteen enkargu eta zuk egin nahi duzunaren arteko oreka?

-Enkarguak oso interesgarriak dira. Musikari klasiko handiek, Beethovenek esaterako, enkarguzko lanak egiten zituzten. Zuk beti bide berdinetara joko zenuke, horregatik dira interesgarriak, beste zeozer egiteko aukera ematen dizutelako. Pentsa, otsailaren 7an estreinatuko den Lur eta Amets filmarentzako soinu banda egiteak behartzen zaitu aro ezberdin askotatik pasatzea eta zure burua hor jartzea. Josu Martinezen azken pelikularekin, Lezo de Urreiztietaren bizitza kontatzen duen horrekin, gauza bera.

Zer gertatzen da proposamen pertsonalekin?

-Zailagoak dira, ez duzu beste inork jarritako muga edo markorik eta aukerak infinituak dira. Nondik jo? Zaila da baina bere xarma ere badu.

'Lur eta amets'-filma aipatu duzu.

-Juanba Berasategi zenak bideratutako proiektua da. Pelikula, azkenean, bere eskuin eskuek zuzendu dute, Imanol Zinkunegik eta Joseba Poncek. Zuzendariak beste batzuk dira eta beste tonu bat dauka. Uste dut oso pelikula dibertigarria eta polita geratu dela. 2Dn egindako filma da.

Nolakoa da pelikula?

-Argumentuari dagokionez, Lur eta Amets asteburu batean bere amonaren etxean geratzen dira eta harekin historiaren aro ezberdinetara bidaiatzen dute. Horrek, behartu gaitu imajinatzea nolakoa zen aro bakoitzaren arropa, ingurua eta musika.

Ondo pasa zenuen?

-Oso. Halere, aro bakoitzeko musika imajinatzea zaila izan da. Egin dugu. Hori ere, Hollywood klasikoko pelikuletan egiten zen. Guk orkestra klasikoaren hizkuntza unibertsala erabili dugu eta aro batera edo bestera hurbildu gara.

Beste soinu bandarik prestatzen ari zara?

-Kontzertua pasa eta gero Josu Martinezen hurrengo dokumentalarekin hasiko naiz, Caminho Longe.