Johns Hopkins Medicinek (Estatu Batuak) zortzi urtez 2.000 adineko baino gehiagori egindako azterlan batek frogatu du badela loturarik usaimena murriztearen eta depresioa garatzeko arriskuaren artean.
'Journal of Gerontology: Medical Sciences' aldizkari zientifikoan argitaratu zituen ondorioek ez dute frogatzen usaimena galtzeak depresioa eragiten duenik, baina osasunaren eta ongizate orokorraren adierazle indartsu gisa balio dezakeela iradokitzen dute.
"Behin eta berriz ikusi dugu usaimen eskasaren zentzua gaixotasun neurodegeneratiboen (Alzheimerra eta Parkinsona, esaterako) alerta goiztiarraren seinale izan daitekeela, baita heriotza-arriskua ere. Azterketa horrek depresio-sintomekin duen lotura azpimarratzen du. Gainera, azterketa honek usaimenaren eta depresioaren arteko erlazioan eragina izan dezaketen faktoreak aztertzen ditu, kognizio txarra eta hantura barne", azaldu du Vidya Kamath doktoreak, Johns Hopkins Unibertsitateko Medikuntza Fakultateko Psikiatriako eta Portaera Zientzietako katedradun elkartuak.
Azterlanean jasotako datuak erabili ziren 70-73 urte bitarteko heldu osasuntsuek osatutako kohorte batean (1997-98), zortzi urteko aldiaren hasieran. Parte-hartzaileek ez zuten zailtasunik izan oinez ibiltzeko, 10 maila igotzeko edo ikasketaren hasieran jarduera arruntak egiteko, eta urtero ebaluatu ziren, telefonoz, sei hilean behin. Besteak beste, usainak, depresioa eta mugikortasunaren ebaluazioa atzemateko gaitasuna neurtzeko probak egin ziren.
1999an, usaimena lehen aldiz neurtu zenean, parte-hartzaileen % 48k usaimenaren zentzu normala erakutsi zuen, % 28k usaimena murriztua zuen, hiposmia deitzen dena, eta % 24k zentzumenaren galera sakona zuen, anosmia deritzona.
Usaimenaren zentzu hobea zuten parte-hartzaileak galera nabarmena edo hiposmia zutenak baino gazteagoak izaten ziren. Jarraipenean, parte-hartzaileen %25ek depresio-sintoma esanguratsuak izan zituzten.
Sakonago aztertu zirenean, ikertzaileek ikusi zuten usaimen-galera murriztua edo esanguratsua zuten pertsonek arrisku handiagoa zutela olfato talde arruntekoek baino luzetarako jarraipenean depresio-sintoma garrantzitsuak garatzeko. Usaimenaren zentzu hobea zuten parte-hartzaileek galera nabarmena edo hiposomia zutenek baino gazteagoak izateko joera zuten.
Ikertzaileek depresio-sintomen hiru "ibilbide" ere identifikatu zituzten azterketa-taldean: depresio-sintoma egonkor baxuak, egonkor moderatuak eta egonkor altuak. Usaimenaren zentzu okerrago bat parte-hartzaile bat depresio-sintoma ertain edo altuko taldeetan erortzeko probabilitate handiagoarekin lotu zen; horrek esan nahi du pertsona baten usaimena zenbat eta okerragoa izan, orduan eta handiagoak zirela haren depresio-sintomak. Adinaren, diru-sarreren, bizimoduaren, osasun-faktoreen eta sendagai antidepresiboen erabileraren arabera doitu ondoren jarraitu zuten emaitza horiek.
"Usaimena galtzeak eragina du gure osasunaren eta jokabidearen alderdi askotan, hala nola egoera txarrean dauden elikagaiak edo gas kaltegarriak detektatzea eta jaten gozatzea. Orain ikusten dugunez, osasunerako zerbait gaizki doala adierazten duen adierazle garrantzitsua izan daiteke. Usaimena inguruko munduarekin erlazionatzeko modu garrantzitsua da, eta ikerketa horrek erakusten du depresio berantiarrerako alarma-seinale izan daitekeela", zehaztu du Kamath-ek.
Giza usaimena bi adiera kimikoetako bat da. Zentzumen-zelula espezializatuen bidez funtzionatzen du, sudurreko neurona usaimenbidez. Neurona horiek usain hartzaile bat dute, inguruan ditugun substantziek askatutako molekulak atzeman eta garunera igortzen dituena, interpretatzeko. Molekula usaintsu horien kontzentrazioa zenbat eta handiagoa izan, orduan eta indartsuagoa da usaina, eta molekulen konbinazio desberdinek sentsazio desberdinak sortzen dituzte.
Usaina burmuinaren usaimen-erraboilaren bidez prozesatzen da, eta uste da lotura estua duela amigdala, hipokanpoa eta oroimena, erabakiak hartzea eta erantzun emozionalak erregulatzen eta ahalbidetzen dituzten garuneko beste egitura batzuekin.
Azterketa horren arabera, usaimena eta depresioa mekanismo biologikoen bidez (adibidez, serotonina-mailak aldatzea, garun-bolumena aldatzea) nahiz mekanismo konduktualen bidez (adibidez, funtzio soziala eta apetitua murriztea) erlaziona daitezke.
Ikertzaileek azterketa horren emaitzak adinekoen talde gehiagotan errepikatzea eta indibiduoen usaimen-erraboietako aldaketak aztertzea aurreikusi dute, sistema hori depresioa diagnostikatutako pertsonengan aldatu den zehazteko. Halaber, usaimena depresio berantiarraren arriskua arintzeko esku-hartze estrategietan erabil daitekeen aztertzeko asmoa dute.
