DiadES proiektu europarraren esparruan, Aztik gidatutako azterlanaren baten arabera, ur gazi eta gezen artean migratzen duten arrain diadromoak, besteak beste, izokinak, aingirak edo erruak, nabarmen gutxitzen ari dira atlantiko eremuan, eta haien etorkizuna “oso kezkagarria da, giza jardueraren eta klima-aldaketak dakarren mehatxu gehigarriaren ondorioz”.
Proiektu horrek agerian uzten ditu espezie migratzaile horien “onura kultural eta ekologikoak”, euskal zentroak ohar batean jakinarazi duenez.
Txostenean argi jaso da, populazio horiek bizi duten “egoera kritikoak, jarduera bateratu eta berehalakoa egitea” eskatzen duela, “natura-baliabideen kudeaketa optimizatzeko”.
Testuinguru horretan, EBk finantzatutako proiektua izan da kontinentean “gainbeheran” dauden arrain horiek emandako zerbitzuak, ekosistemikoak deiturikoak, dirutan aztertu eta balioetsi dituen lehena.
Ikerketak Europako esparru atlantiko osoa hartu du: Ulla ibaia Espainian, Miño ibaia Espainia eta Portugalgo mugan, Mondego ibaia Portugalen, Loira ibaia eta Gironde-Dordoña-Garona ibaien arroak Frantzian, Tamar, Frome eta Taff ibaiak Erresuma Batuan, Irlandako Waterford harbour-Three sisters sistema, bai eta Gipuzkoako ibaiak ere. Azken kasu hori Aztik gidatu du, Gipuzkoako Aldundiaren laguntzarekin.
Ikerketaren arabera, apenas dago diru-estimaziorik garrantzia ekonomikoa, kulturala eta ekologikoa nolabait zenbatzen duenik, are asmo handiagoko kudeaketa aplikatzeko helburuarekin arduradunak konbentzitu ahal izateko.
Inolaz ere, Aztiren ikerketak erakusten duenez, soilik identifikatutako zerbitzu ekosistemiko batzuek kontuan hartuta, Gipuzkoan duten balioa 25 milioi eurotik gorakoa izango litzateke.
Ekimen horretan, alderdi ekologikoetan eta ingurumen-ekonomian adituak diren ikertzaileek parte hartu dute, eta bi tresna digital garatu dituzte, espezie diadromoen epe luzeko eta eskala handiko kudeaketa erraztuko dutenak.
Alde batetik, web-atlas interaktibo bat sortu da (https://iwa.diades.org /), eta, bertan, proiektuaren emaitza nagusiak kontsulta daitezke: aztergai diren arrainen gaur egungo banaketa, bai itsasoan, bai Europar Atlantikoko kostaldeko ibaietan; espezie diadromoei lotutako zerbitzu ekosistemikoen identifikazioa eta lehen estimazio erdikuantitatiboa, aztertutako bederatzi kasuetan; eta 2.100erainoko banaketa, Atlantikoko kostaldean, bi klima-egoeratarako.
Bestalde, heziketa-roleko joko bat garatu da, non jokalariek arro hidrografikoen kudeatzaileen papera hartu behar duten, eta 60 urtez estrategia bat gauzatzeaz arduratzen diren, beti ere, biodibertsitatearen helburuak eta lortu beharreko zerbitzu ekosistemikoaren mailak kontuan hartuta.
Europako Interreg Espacio Atlántico programak finantzatuta, DiadESek 3 milioi euro inguruko aurrekontua, eta Espainia, Portugal, Frantzia, Irlanda eta Erresuma Batuko 10 bazkidek osatutako eta INRAE buru duen par-tzuergoa izan ditu bidelagun.
