Ameriketako Estatu Batuetako Auzitegi Goreneko epaileek mesfidantza agertu zuten ostegun honetan Donald Trump errepublikanoen primarioetatik (2017-2021) kentzeko, Coloradoko estatuak hartutako erabakia baliozkotzeko batez ere Estatu mailan azaroko hauteskundeetan izan ditzakeen inplikazioen inguruan.
Magistratu aurrerakoienek (Sonia Sotomayor edo Elena Kagan, esaterako) eta kontserbadoreenek (John Robertsek, Auzitegi Goreneko presidenteak, besteak beste) deserosotasuna iradoki zuten beren hitzaldietan, estatu indibidualek hautagai baten hautagarritasun konstituzionala interpretatu zezaten kargu nazional baterako.
Robertsek esan zuen Coloradori arrazoia emango dion erabaki batek herrialde osoan hautagaiak deskalifikatzeko saiakerak egitea ekar lezakeela.
Hori izan da, hain zuzen ere, Trump Coloradoko primarioetatik kanporatzea, 2021eko urtarrilean Kapitolioari egindako erasoagatik, konstituzionala ote den eta, beraz, Trumpek Etxe Zurira itzultzeko gaitasunik gabe ote dagoen erabakitzeko audientziaren argudio nagusietako bat.
Gorenaren erabakia ez da gaur ezagutuko, baina analista askoren arabera, badirudi epaileek, gehiengo kontserbadorea izanik, ez dutela Coloradoren alde egingo azaroko presidentzialak aldatzeko beldurrez. Errepublikanoen izendapena eskuratzeko faboritoa da Trump, eta Joe Biden hautagai demokratari aurre egingo dio berriro.
Jason Murray Trumpen hautagarritasuna zalantzan jarri zuten boto-emaileak ordezkatzen dituen abokatuak ukatu egin zuen Coloradok nazio-mailan esku hartuko duenik, "azken batean, auzitegi horrek (Gorenak) erabakiko baitu" eta "nazioarentzako auzia konponduko baitu".
Hori ez egiteak "kaosaren" aldeko apustua egitea ekarriko luke, izan ere, hauteskundeek aurrera jarraituko lukete Trumpek irabazteko aukerarekin eta, ondoren, kargua hartzeko deskalifikatua izateko aukerarekin.
Nahiz eta urtarrilaren 6an matxinada bat egon ez audientziaren erdigunea izan, Murrayk azpimarratu zuen Kapitolioari egindako erasoa "jarduneko presidente batek bultzatu" zuela, eta "matxinada batean" parte hartu zuela. Hori dela eta, Konstituzioaren 14. zuzenketako 3. sekzioak, eztabaidaren fokuak, eragiten dio.
"Ez zen matxinada bat izan"
Iritzi hori ez dator bat Jonathan Mitchell Trumpen abokatuarekin, izan ere, matxinada baterako "indarkeria erabiliz gobernua boteretik kentzeko ahalegin antolatua eta adostua" behar dela esan zuen.
"Hau matxinada izan da, ez matxinada. Gertaerak lotsagarriak, kriminalak, bortitzak izan ziren, gauza horiek guztiak, baina ez ziren matxinadatzat jo 3. atalean termino hori erabiltzen den bezala ", azpimarratu zuen.
Atal ospetsu honen arabera, Konstituzioaren zina egin duen eta "matxinada edo matxinada batean parte hartu duen" Kongresuko kide edo Estatu Batuetako funtzionario bakar bat ere ezin izango da "presidente edo presidenteorde hautatu", besteak beste.
1868an onartu zen, gerra zibilaren ondoren, Karta Magnari traizio egin zioten Konfederazioko hegoaldeko matxinoak boterera itzul ez zitezen.
Mitchellek esan zuen, gainera, zuzenketa ezin zaiola Trumpi aplikatu, testuak "funtzionarioak" aipatzen dituelako eta presidenteak aipatzen ez dituelako. Halaber, presidentegai bat hauteskunde-txarteletik kanpo uztea Kongresuaren funtzio esklusiboa dela eta lege bat onartu behar dela esan zuen.
Gorenak lehenbailehen hartu beharko du erabakia, hauteskunde-egutegi estua dela eta, baina analistek zalantzan jarri dute martxoaren 5eko superasteartea baino lehen erabaki bat hartuko ote den, orduan 15 estatuk, Coloradok barne, primarioak egingo baitituzte.
Aurrekaririk gabeko epai batean, Coloradoko Justiziak abenduan erabaki zuen 14. zuzenketak errepublikanoa ezgaitzen duela, Kapitolioari egindako erasoaren "matxinadagatik", trumpista talde batek Kongresuari eraso egin zionean, Bidenen garaipenaren berrespena geldiarazten saiatzeko.
Argudio berdinarekin, Maineko hauteskunde agintariek ere Trump kanporatu zuten primarioetatik. Gainera, zenbait aktibistek eta erakundek antzeko demandak aurkeztu dituzte gutxienez 11 estatutan, eta Gorenak noiz erabakiko zain daude.
