Marteren barruko harkaitzek bere jatorri bortitza erakusten dute

Marteren barrualdea ez da beti erakutsi izan duten bezalakoa testuliburuetako irudietan, geruzak -azala, mantua eta bitxia- leun eta estratifikatuak baitituzte; erraiak, egia esan, arroken amalgama irregularra dira, eta haien jatorri bortitzaren lekukotasuna ematen dute.

Londresko Imperial College buru duen nazioarteko zientzialari talde batek egindako ikerketa baten arabera, Marteko mantuak 4 km-rainoko zabalera duten antzinako zatiak ditu, formazio bortitzetik hasi eta fosil geologiko gisa kontserbatu direnak.

Aurkikuntza NASAren InSight misioaren parte da, eta lau urtez barne geruzei, klimari eta Marteren jarduera sismikoari buruzko datu zientifiko bakarrak bildu zituen.

Inpaktu erraldoiak

Marte eta Eguzki Sistemako beste planeta harritsuak duela 4.500 milioi urte inguru sortu ziren, Eguzki gazteak orbitatzen zituen hautsa eta arrokak grabitatearen eraginpean gradualki elkartu zirenean.

Martek forma hartu zuenean, planeta baten tamainako objektu erraldoiek kolpatu zuten talka ia kataklimikoen sail batean, Lurreko Ilargia ere osatu zutenen antzekoak.

"Inpaktu kolosal horiek energia nahikoa askatu zuten planeta gaztearen zati handi batzuk magmazko ozeano zabaletan urtzeko", azaldu du Constantinos Charalambous College London Inperialeko Ingeniaritza Elektriko eta Elektronikoko Departamentuko ikertzaile eta ikerketaren egile nagusiak.

"Magmazko ozeano horiek hoztu eta kristaldu ahala, konposizio desberdineko material zatiak atzean utzi zituzten, eta uste dugu horiek direla orain Marteren barnealde sakonean detektatzen ari garenak", dio.

Lehen inpaktu horiek eta haien ondorioek planetaren azal eta mantu goiztiarraren zatiak sakabanatu eta nahastu zituzten, eta Marte poliki-poliki hozten ari zen heinean, kimikoki desberdinak ziren zati horiek mantu batean harrapatuta geratu ziren, mantu astiro-astiro astinduz.

Lurrarekin alderatuta, non plaken tektonikak azala eta mantua etengabe birziklatzen dituen, Marte azkar zigilatu zen kanpoko azal baten azpian, barnealdea denbora geologikoaren kapsula gisa gorde zuena, ikerketaren arabera.

"Kaos honen zatirik handiena seguruenik Marteko lehen 100 milioi urteetan garatu zen. 4.500 milioi urteren ondoren oraindik haren arrastoak detektatu ahal izateak erakusten du Marteko barnealdea zein astiro astintzen ari den ordutik", Charalambousen arabera.

InSight misioaren datuak

Ebidentzia NASAren InSight zundak erregistratutako datu sismikoetatik dator, bereziki zortzi lurrikara bereziki argietatik, horietako bi Marteren gainazalean 150 metroko zabalerako kraterrak utzi zituzten meteoritoen azken bi talkek eragindakoak.

InSightek mantuan zehar doazen uhin sismikoak detektatzen dituenez, zientzialariek ikusi ahal izan zuten maiztasun handieneko uhinek denbora gehiago behar izan zutela talkaren lekutik sentsoreetara iristeko. Interferentzia-zeinu horiek, diotenez, barrualdea irregularra dela erakusten dute, laua izan beharrean.

Marteko mantuan detektatutako zatiek eredu deigarri bat jarraitzen dute, zati handi gutxi batzuekin -4 km-rainoko zabalerakoak- txikiago askoz inguratuz.

"Ikusten ari garena banaketa 'fraktal' bat da, talka kataklmiko baten energiak objektu baten erresistentzia gainditzen duenean gertatzen dena. Efektu bera ikusten da beira bat baldosez estalitako lurzoru batera erortzen denean eta meteorito batek planeta batekin talka egiten duenean: zati handi gutxi batzuetan eta pieza txikiago kopuru handi batean hausten da. Harrigarria da gaur egun ere banaketa hori detektatu ahal izatea ", zehaztu du Tom Pikek, ikerketaren egilekide eta Imperial College Londoneko ikertzaileak.

Egileek uste dute aurkikuntzak ondorioak izan ditzakeela beste planeta harritsuek, hala nola Venusek eta Merkuriok, nola eboluzionatu zuten ulertzeko; izan ere, martetarren barnealdearen aurkikuntza honek mundu geldien azpian ezkutatuta egon zitekeenaren ikuspegi arraroa eskaintzen du.