Nazioarteko Astronomia Batasunak onartu egin du UPV/EHUko Planeten Zientzien Taldeak egin duen proposamena: euskarazko substantiboak bataiatzea Gar (llama) Gliese 486 izarrari eta Su (fuego) Gliese 486 b orbita duen exoplanetari.
UAIk onartu du, halaber, Mallorcako ahozko tradiziotik hartutako 'Filetdor' eta 'Catalineta' substantiboekin, WASPko 166 sistemako beste izar bat eta haren exoplaneta izendatzea, Espainiako Astronomia Elkarteak ostegun honetan jakinarazi duenez.
UPV/EHUk proposamen honekin parte hartu zuen Nazioarteko Batasun Astronomikoak 2022an egin zuen deialdi berrian, gutxi erabiltzen diren hizkuntzetatik heldu diren izarrei lehentasuna ematen dien planeta eta izarrak izendatzeko, hala nola euskarari.
UAIk, zeruko gorputzen izen ofizialaz arduratzen den erakundeak, izen horiek aukeratu ditu euskaraz eta balear, Name ExoWorlds 2022 lehiaketaren esparruan, eta argitaratu berri du.
UPV/EHUko Talde Zientifikoak hautatutako euskarazko izenek zerikusia dute suarekin, izarraren eta exoplanetaren tenperatura altuengatik.
Gisele 486, Virgo konstelazioan, Lurretik 27 urtera dagoen nano gorria da, eta lurrazaleko tenperatura 3.000 C ingurukoa da.
Haren exoplaneta arrokatsu bero bat da, Lurra baino hiru aldiz masiboagoa, izarretik oso azkar biratzen dena: orbitak 2,5 milioi kilometro inguruko erradioa du (0,017 unitate astronomiko) eta exoplanetak egun eta erdi behar du hura osatzeko.
Orbita txiki horren ondorioz, planetak 430 ºC-ko oreka-tenperatura du, gutxi gorabehera, Artizarraren gainazalarena.
Tenperatura horrek Gliese 486 b-ren bizigarritasuna eragozten du, baina, Lurraren antzeko tamaina duten exoplaneten artean, atmosferaren karakterizaziorako eta barne-egituraren modelizaziorako egokienetakoa da.
Gliese 486 b planeta 2021ean aurkitu zuten Tess de la Nasa misioari esker eta, batez ere, Almeriako Calar Alto Behatokiko Karmenak tresnari esker.
Hemendik aurrera Su deituko da, euskaraz sua esan nahi duena, eta euskal mitologian, gainera, etxeko sua mantentzeaz arduratzen den "jenioa" da, eta mesedeak eskatzen zaizkio.
Gar aukeratu dute izarrarentzat, goritasun-gasezko bola baita. Halaber, bi substantiboekin "su eta gar" esamoldea euskaraz eratzen dela aprobetxatu da. "sutsuki, grinaz" esan daiteke, eta horrek ere astronomian ohikoa den lan egiteko modua adierazten du.
