Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburua izan da Eusko Jaurlaritzak Extremadurara joan den ordezkaritzaren buru, Urduñako kartzelatik ateratako gorpuzkiak identifikatzen saiatzeko.
Larunbat honetan, Badajozko Castuera herrian, Beatriz Artolazabalek, memoria historikoko elkarteen ordezkarien aurrean eta hildako presoen senideen aurrean, Eusko Jaurlaritzak, Aranzadi Elkartearekin batera, Urduñako penalean egindako lanak aurkeztu ditu. Lan horiei esker, kartzelan hil ziren 71 pertsonen hondakinak berreskuratu ahal izan dira.
Euskal ordezkaritzaren helburua hondakinak genetikoki identifikatzeko DNA eman dezaketen ahalik eta senide gehienekin harremanetan jartzea da.
“Bere bizia eman zutenek, frontean erori zirenek, areka batean tirokatu zituztenek, kartzelaren eta kontzentrazio-esparruen zurruntasunak jasan zituztenek, askotan heriotza aurkitu arte, errepresio mota oro jasan zutenek, gaur interpelatzen gaituzte. Eskubidea dute, eta zuek, zuen senideek, eskubidea duzue”, adierazi du Artolazabalek.
1937 eta 1941 bitartean Urduñako espetxean hil ziren 225 presoen artxibo historikoen arabera, 127 extremadurarrak ziren eta Castuerako espetxetik eraman zituzten.
Kontzentrazio-eremutik Francoren Zigor Auzitegira
Urduñako Jesuiten Ikastetxea matxinatuek ezarritako kontzentrazio-esparruen sareko kide izan zen 1937az geroztik, Errepublikarekiko konpromiso-mailaren arabera zentro horietan sailkatzen ziren gerrako preso errepublikanoak baldintza penagarrietan hartzeko. 1942an, presoen eremu hori galtzaile-bandako borrokalariak biltzen zituen espetxe bihurtu zen. Preso gehienak Estatutik urrun zeuden tokietatik zetozen.
“2.000 lagun baino gehiago joan ziren trenez 700 km-tik gorako distantziara, haiek isolatu eta bi aldiz zigortzeko, bai haiei bai haien familiei. Errepresio bortitz baten zigorrari deserrotzearen krudeltasuna gehitu zitzaion. Eta horietako batzuk ez ziren inoiz itzuli. Urduñan jasan behar izan zituzten baldintza ankerreengatik hil ziren: hotza, gosea, pilaketa, gaixotasuna”, esan du sailburuak.
Urduñan hil ziren preso gehienak Extremadurakoak ziren arren, Gaztela-Mantxako 41 pertsona eta Malagako 22 ere hil ziren.
Ahalik eta dna-lagin gehien lortzea
Gogora, Oroimenaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutua, biktimak identifikatzeko lanak koordinatzeaz arduratzen da, eta, orain arte, Bizkaiko espetxeko 41 biktima-familiarekin harremanetan jartzea lortu du; horiekin DNA laginak hartzea kudeatu du. Euskal ordezkaritzak Extremadurara egiten duen bidaiarekin ahalik eta familia gehienekin harremanetan jarri nahi da, Urduñan lurpetik ateratako hondakinak identifikatzeko aukera handiagoa izan dadin.
