"Lou Topet martxan dago beti"

Lou Topeten azken kontzertua Victoria Eugenian izan zen 2018an. Hara itzuliko zarete datorren igandean.

-Nork ez luke nahi horrela ibili? Eta hemendik bi urtera, berriz (barreak). Serio hitz eginda, kasualitatea izan da. Oraindik konfinamenduan ginela galdetu ziguten ea Victoria Eugeniako lehenengo kontzertuetako bat egin nahiko ote genuen eta guk, baietz, noski. Bi urte pasa ditugu jo gabe eta eszenatokira itzultzeko gogoa dugu. Kontzertuetarako entseguetan, taldekideekin nahi gabe engrasatu egiten zara; horrek, gainera, talde dinamikan ere laguntzen du.

Alde batetik, Lou Topetek musikatik bizi diren profesionalak ditu; beste batzuk ez hainbeste. Zaila izan al da berriro martxa hartzea?

"Kontzertuak onak izan daitezen saiatzen gara beti, kalitatezkoak, eta proposamen politetan parte hartzen saiatzen gara, baina ez daukagu kezka edo antsietate berezirik etengabe jotzen aritzeko"

-Taldearekin oholtza gainean egoten garen guztiak, bat izan ezik, sorkuntzatik bizi gara. Nire kasuan ez naiz musikatik bizi, baino ez diot uko egiten. Lou Topetekin, talde bezala, oso profesionalak gara, nahiz eta Lou Topetek ez duen ematen horretatik bakarrik bizitzeko; bizitzeko ematen du, baina beste zentzu batean. Rafa Rueda Lou Topeten sartu zenetik taldea nolabait profesionalizatu egin zen: lan egiteko baldintzetan, esaterako. Horregatik gara asko jotzen ez duen talde bat. Ematen ditugun kontzertuak onak izan daitezen saiatzen gara beti, kalitatezkoak, eta proposamen politetan parte hartzen saiatzen gara, baina ez daukagu kezka edo antsietate berezirik etengabe jotzen aritzeko.

Zuen hiru lanetako abestiak errepasatuko dituzue?

-Esnatu dira, Abesti bat gutxiago eta Pete Seeger Gogoan diskoetako abestiekin nahiko zerrenda luzea daukagu. Errepertorio indartsua osatu dugu gehien gustatzen zaizkigun abestiekin. Gustura gaude hautatu ditugunekin.

Joseba Irazoki ere izango da zuekin.

-Berak Pete Seegerren LPan banjoa eta pedal steelarekin parte hartu zuen. Orain, gure errepertorio osoan sartu da, banjoa, pedal steela eta mandolinarekin. Kanta bakoitzean berak erabaki du zer sartu; soinu berriak izango dira. Joseba sekulakoa da eta oso ondo egokitzen da taldearekin.

Taula gainetik irudi arraroa ikusiko duzue, eserlekuen erdia bakarrik egongo baita okupatuta.

-Betetzen errazagoa (barreak). Guretzako neurri hori errazagoa da, ez baikara talde masibo bat. Egia da, Pete Seegerren biran kontzertuak nahiko ondo joan zirela bai Arriagan eta baita Victoria Eugenian ere, baina gure taldea beste eskala batekoa da. Halere, egia da distantzia hori arraroa dela. McEnroe ikusten aritu nintzen lehengo astean Victoria Eugenian eta arraroa egiten da mundu guztia maskarekin egotea. Zentzu horretan bai, nabaritu nuen giro arraroa, baina gero jendea animatu egiten da. Hobeto horrela, ezer ez izatea baino.

2018an 'Pete Seeger Gogoan' bira amaitzerakoan etenaldi bat egin zenuten, baina igandeko kontzertuaz harago baduzue esku artean Harkaitz Canorekin beste proiekturen bat, ezta?

-Lou Topet martxan dago beti. Kontua da, batzuetan, geldialditxoak egiten ditugula. Aspalditik daukagu buruan proiektu bat. Aspalditik diodanean, azkeneko kontzertuaren aurretik esan nahi dut. Zirkunstantzia batzuk medio, mantso joan da, baina presiorik ere ez daukagu. Harkaitzekin lantzen nabilen proiektuak kartzelak izango ditu oinarri; kartzelak kontzeptu bezala, estamentu bezala, Angela Davisen diskurtsotik abiatuta; kartzela esklabotasunaren jarraipena dela, alegia.

Nolakoa izango da lan hori?

-Lan kontzeptual bat ipini dugu martxan, diskurtso politiko batekin, baina baita aurrepolitiko batekin ere. Garai ezberdinetan kartzelari estamentu bezala begiratu izan diogu. Kuriosoa da, izan ere, hasiera batean kartzelak asmakuntza progresista bat izan ziren, zentzu batean. Nolabait, pertsona hori akabatu beharrean, kartzelak, erlijiotik begiratuta, norberaren barkazioa lortzeko denbora eskaintzen zuen. Ordutik hona, asko aldatu da kontzeptuaren pertzepzioa, baina estamentua bera ez da gehiegi aldatu. Gure asmoa estamentu horren beharrezkotasunean pentsaraztea da. Gauzak zalantzan jartzea, alegia. Oraindik kontzeptu hori abestien bitartez nola garatuko dugun pentsatzen ari gara. Hori bai, ez da CDrik egongo. Abestiak entzungai egongo dira, edonon entzun ahal izango dira, baina objektu fisikoa liburua izango da.

Aurretik ere, Harkaitz Canorekin 'Abesti bat gutxiago' disko-liburua kaleratu zenuten. Zergatik orain liburua bakarrik?

-Pertsonalki diskoa kaleratzeari ez diot zentzurik ikusten. Oso denbora gutxian agortuko den zerbait dela iruditzen zait. Gaur egun, jendeak musika beste modu batean kontsumitzen du. Objektu fisiko bat izatea garrantzitsua iruditzen zait, bai lanaren erakusgarri gisa, bai aldarrikatzeko ere, eta baita proiektuaren bideragarritasuna ahalbidetzeko. Iruditzen zait liburuak lan bati balio gehigarria ematen diola.

Halere, egungo gizartean, agian nostalgia fenomenoarengatik, baina entzuleen zati batek fisikora jo du berriro, binilora, adibidez.

-Esango nuke biniloa musika zale jakin baten profilarekin erlazionaturik dagoela, ez publiko guztiarekin. Iazko Durangon, *Zart kolektiboarekin Mikel Urdangarinen lana binilo formatuan kaleratu genuen eta, badaezpada ere, barruan CDa zuen. Halere, jende gehienaren galdera zen ea ez genuen CDrik. Barruan zegoela esaten genienean, "Nik CDa nahi dut", erantzuten ziguten. Nire ustez, oraindik, gehiengoarentzat biniloa arrotza da. Zenbat jendek du etxean binilo-irakurgailu bat? Argi dago garai bateko kultur industriaren ekonomia erabat aldatu dela, eta ongi pentsatu behar da etorkizuneko kultura nola egituratu. Zenbait jardunbide, bitartekari eta beste zenbait kontu zalantzan jartzeko momentu ona da.

*Zart kooperatiba aipatu duzu. Bertan Cano, Urdangarin, Rueda, Alain Urrutia, Elizabeth Macklin eta zu zeu zaudete. Nola eta zergatik sortzen da kolektibo hori?

-Elkarrekin lan egin izan dugu, eta elkarrekin lan egitean asko hitz egiten da: ideiak, kezkak eta beldurrak konpartitzen dituzu. Bakoitzak bere modura eta bere mailan, gauza asko konpartitzen genituela ikusi genuen. Kulturarekiko eta gure lanarekiko kezka bat konpartitzen genuen, baita diagnostiko bat ere. Hortik sortu zen elkartzeko ideia. Kulturaren industria aldatu da jada; ez dakit industria deitu diezaiokegun edo izan beharko lukeen ere. Bitartekariak erori dira, amaitu dira lehenagoko diru-xahutzeak... Ekonomia sinple horrek dirua ematen zuen: milaka disko saltzen bazenituen dirua egiten zenuen. Orain ez dago halakorik. Diskoetxeek ez dute garai bateko indarrik. Horrek kate-begi bat moztu eta hedabideetan ere eragina izan du, hedabideek diskoetxeak edo managerrak zituztelako erreferentziatzat. Ekosistemaren oreka berreskuratu behar da nolabait; hortik sortzen da *Zart. Subiranotasuna aldarrikatzen duen kate-begi bat izan nahi dugu.

Artisten subiranotasuna?

-Bai, eta zalantzan jarri nahi ditugu orain arte normaltzat hartzen ziren zenbait gauza. Ez da sortzen diskografika moduan, ez argitaletxe moduan, kolektibo moduan sortzen da eta helburua bera izatea da; talde izatea eta taldetzea, eta hortik sortuko dira konplizitate berriak. Orain, Harkaitz Canorekin Pettik atera duen Manipulazio Estrategiak kaleratu dugu, eta lan gehiago ere baditugu esku artean.

Lehenago "Hobeto horrela, ezer ez izatea baino" esan duzu. Kulturgintzaren etorkizun hurbilak ez du oso itxura xamurra.

-2021a gogorra izango dela iruditzen zait. Zenbait murrizketa iragarri dira, jada. Ikusi beharko da erakundeek noraino egiten dituzten murrizketak, baina ez da xamurra izango, argi dago. Kulturaren katean, sortzailearen kate-begia da ahulena, azkena, eta iruditzen zait nabarituko dela. Programazioan nabarituko da, lan gutxiago egongo da. Eta horrek zer suposatzen du? Berez zaila dena, alegia, musika, dantza edo artetik bizitzea, are zailagoa izango dela. Musikari batek urtea egiteko bere momentuak ditu: sortzen dagoenean ez du kontzerturik eta kontzertuak dituenean, urtea egin behar du. Bizi izan dugun egoerara ekarrita, konfinamendua urtea egin behar zuen momentuan hartu badu, urte hori galdu du. Hainbat jenderentzat ez da erraza izan.

Zer egin horren aurrean?

-Frantziar Estatuan eta Ipar Euskal Herrian, adibidez, intermitentziak ordainduak dira. Hau da, artista konposatzen ari denean Estatuaren aldetik bizitza bermatzen dion soldata bat dauka. Horrelako ereduak aztertu beharko lirateke. Noski, murrizketak dauden garaietan, ez da horrelakorik gertatuko. Oso beharrezkoak dira kultur langileak eta kultur alorrean programatzen ari direnak, baina paradoxa batekin aurkitzen gara, eta orain are gehiago. Kultur langile asko izango ditugu, baina oso diru gutxi programatzeko.

Jendeak ba al daki kultura ordaindu egin behar dela?

"Streaming plataformetatik oso diru gutxi iristen zaio artistari. Hor badago ongi funtzionatzen ez duen zerbait"

-Bizi izan ditugun iraultza guztiek, teknologikoak edota euskarriarekin zerikusia duenak, eta industriak jaso duen kolpeak, pertzepzio oker bat ekarri dute: dena doan lortu daitekeela. Pirateoa orain streaming plataformen mesedetan behera joan da, baina streaming plataformetatik oso diru gutxi iristen zaio artistari. Hor badago ongi funtzionatzen ez duen zerbait. Kontzientzia hartu behar dugu kontzertu batera edo kultur ekitaldi batera goazenean, hori ordaindu egin behar dela. Eta bada beste kontu bat: kulturgileen greban aldarrikatzen zen gauzetako hauxe zen, autonomo bezala euskal sortzaileentzat epigrafe bat izatea.

Zergatik da hori garrantzitsua?

-Ez da berdina autonomoa iturgina izatea, edo sortzailea izatea; oso ezaugarri ezberdinak dituzte. Beste ofizioetatik bereizi behar da. Planteatu beharko litzateke, gainera, ea zer erreminta sortu behar diren epigrafe artistikoei lotuta, artistak babesteko, bideak arintzeko. Agian, sortzen ari zarelako lanean ez zabiltzanean, ez zenuke kuota ordaindu behar, edo erdia ordaindu... Auskalo, baina formularen bat bilatu behar da. Garrantzitsua da, eta euskal sortzaileen kasuan, are eta garrantzitsuagoa. Zoritxarrez, euskaraz egiten diren ekintzetan, sorkuntza artistikoan bezala hedabideetan ere, administrazio publikoarekiko dependentzia erabatekoa da; bestela ez litzateke egongo, ez baitago ez merkaturik, ez publizitaterik. Horri guztiari buelta bat eman behar zaio, bestela prekarietatera edo desagertzera kondenatuta egongo gara, eta ez nabil nitaz, artista kontsakratuetaz ari naiz, jarraitzaile asko dituzten artistei buruz, horietako asko ezin baitira honetaz bizi.