OMEren kalkuluen arabera, mila milioi pertsonak baino gehiagok osasun mentaleko arazoak dituzte munduan

Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) jakinarazi du mila milioi pertsonak baino gehiagok osasun mentaleko arazo bat dutela mundu osoan, eta zifra hori gero eta handiagoa dela, 2011 eta 2021 artean kaltetuen kopurua munduko biztanleria osoa baino proportzio handiagoan handitu baitzen.

Hori jasotzen du 'World mental health today' txostenak, OMEk 'Mental Health Atlas 2024' txostenarekin batera argitaratu duenak, herrialdeei osasun mentala babesten eta sustatzen laguntzeko neurriak hartzeko eskatzeko, antsietatea edo depresioa bezalako nahasmenduak dituzten pertsonen zifra errekorra ezagutu ondoren, biak ohikoenak baitira.

Dokumentu horiek erakusten dutenez, 2021eko datuetan oinarrituta, osasun mentalean arazo bat duten munduko biztanleen ehuneko 14 horietatik gehienak diru-sarrera txikiko eta ertaineko herrialdeetan bizi dira. Horietatik bi herenek antsietatea edo depresioa dute, eta sexuaren eta nahasmenduaren arabera aldeak dauden arren, emakumeak dira, laburbilduz, kaltetuenak (581,5 milioi eta 513,9 milioi gizon).

Puntu horretan, Covid-19aren pandemiak genero desberdintasunak larriagotu zituela adierazi du. Gaixotasunen Karga Globalaren Azterketak (GBD, ingelesezko sigletan), 2020koak, %29,8ko igoera kalkulatu zuen depresio nahasmendu handienean, eta %27,9koa antsietate nahasmenduetan emakumeen artean, 2020an, gizonen artean %24 eta %21,7ko igoerekin alderatuta, hurrenez hurren.

Biztanleria gazteenaren artean, OMEren txostenak adierazten du 2021ean, bost eta bederatzi urte bitarteko haurren ehuneko zazpi inguruk eta 10 eta 19 urte bitarteko nerabeen ehuneko 14k nahasmendu mentala zutela. Zehaztu duenez, helduaroan dauden nahasmendu mentalen heren bat 14 urte bete aurretik garatzen da; erdiak 18 urterekin agertzen dira; eta ia bi heren 25 urterekin.

OMEk suizidioa azpimarratu du bereziki, "tragedia" bat dela baieztatuz , eta oraindik "sarriegi" gertatzen dela, Dévora Kestel OMEko gaixotasun kutsakorren eta osasun mentalaren saileko zuzendariak adierazi duenez. Jokabide horrek bereziki gazteen artean eragiten du, herrialde eta testuinguru sozioekonomiko guztietako heriotza-kausa nagusietako bat baita.

2021ean, 727.000 pertsona inguruk egin zuten beren buruaz beste. Mundu osoan ahaleginak egin badira ere, osasun agentziak azpimarratu du suizidioak eragindako hilkortasunaren murrizketaren aurrerapena txikiegia dela Nazio Batuek ezarritako Garapen Iraunkorreko Helburua (GJH) lortzeko, hau da, 2030erako suizidio tasak heren bat murrizteko. Egungo ibilbidea jarraituz gero, data horretarako ehuneko 12ko murrizketa baino ez da lortuko.

GIZA INPAKTUA ETA INPAKTU EKONOMIKOA

Ildo horretan, txostenak osasun mentaleko nahasmenduek duten eragin humanoa eta ekonomikoa azpimarratzen du, horiek baitira desgaitasunaren kausa nagusietako bat. Zehazki, depresioak bakarrik sortzen du desgaitasunaren ehuneko bederatzia mundu osoan, beste edozein osasun baldintzek baino gehiago.

Gainera, osasun agentziak adierazi du nahasmendu mentalak dituzten pertsonak lehenago hiltzen direla eta herritar guztiek baino urte osasungarri gutxiago izaten dituztela. Horrek batez ere eskizofrenia duten pertsonei eragiten die, batez beste bederatzi urte lehenago hiltzen baitira, eta nahasmendu bipolarra duten pertsonei, batez beste 13 urte lehenago hiltzen baitira, gainerako biztanleriarekin alderatuta.

Ondorio ekonomikoei dagokienez, nabarmentzekoa da ekonomia globalak 850.000 milioi euro inguru (trilioi bat dolar) galtzen dituela urtero produktibitatea galtzeagatik, depresioaren eta antsietatearen ondorioz soilik.

GUTXIETSITAKO ZIFRA

"Mila milioiko zifra gutxiespena izan daiteke. Kopuru handia da, bai, baina estigma handia dago osasun mentalaren arloan ere, eta pertsona asko uzkur izan daitezke inkestak osatzean, oso pribatutzat jotzen dituzten esperientziei buruzko galderak babestean. Beraz, ez nintzateke harrituko datozen urteetan zifrek gora egitea", adierazi du Mark Van Ommeren OMEko osasun mentaleko buruak prentsaurrekoan.

Testuinguru horretan, OMEk dei egin die herrialdeei ekintzara, hainbat estatutan dirauen baliabide-defizitari buruzko ebidentzia bildu ondoren, horrelako osasun-arazoetarako erantzun "desegoki eta eskasekin".

OMEk onartzen duen arren, 2020tik aurrera, herrialdeek aurrerapen nabarmenak lortu dituztela osasun mentalaren arloko politikak eta plangintza indartzeko, politikak eguneratuz eta arreta eta laguntza psikosoziala eskaintzeko prestakuntzan hobekuntzak eginez, oraindik hobekuntzak egin behar dira.

Ildo beretik, argitaratutako txostenek erakusten dute, batez beste, herrialdeek beren osasun-aurrekontuen ehuneko bi baino ez dutela bideratzen osasun mentalera, eta alde handiak daudela diru-sarrera handiko, ertaineko eta txikiko herrialdeen artean.

Diru-sarrera txikiko herrialdeetan, osasun mentaleko profesional bat baino apur bat gehiago dago 100.000 biztanleko, diru-sarrera handiko herrialdeetan 60 baino gehiagorekin alderatuta. Herrialdeen bi herenek psikiatra bakarra dute 200.000 pertsona edo gehiagori arreta emateko. Gainera, oinarrizko sendagai psikotropiko eskuragarriak eta esku-hartze psikologikoak mugatuak dira oraindik, batez ere diru-sarrera txikiko herrialdeetan.

OMEk deitoratu du buru-nahasmenduak direla osasun-baldintza baztertuenetako bat, eta baieztatzen du paziente gehienek ez dutela arreta formalik jasotzen. Kalkuluen arabera, depresio-nahasmendu handiena duten hamar pertsonatik batek baino gutxiagok (%9k) jasotzen du gutxieneko tratamendu egokia mundu-mailan.

Egoera horren aurrean, OMEk munduko gobernuei eta bazkideei eskatu die ahaleginak lehenbailehen areagotzeko, mundu osoko osasun mentaleko sistemen eraldaketa sistemikoa lortzeko. Horretarako, honako hauek eskatu ditu: osasun mentaleko zerbitzuen bidezko finantzaketa; giza eskubideak defendatzeko erreforma juridiko eta politikoak; osasun mentaleko langileengan inbertsio iraunkorra; eta arreta komunitarioaren hedapena eta pertsonarengan zentratua.