Eusko Jaurlaritzak LEP batzuk euskaraz bakarrik izatea ahalbidetuko du

Eusko Jaurlaritzak euskarak sektore publikoan duen tratamenduari buruzko dekretu berri bat onartu du ostegun honetan. Arau horrek hizkuntza-eskakizunak esleitzeko sistema malgutzen du, eta euskaraz lan egiten duten administrazioek, hizkuntza koofizialak dituzten eta Estatuan ingelesez egin behar diren oposizioak dituzten beste autonomia batzuekin gertatzen den bezala, euskaraz probak egin ahal izango dizkiete hizkuntza hori jakitea beharrezkoa den enplegu publiko bat lortzeko hautagaiei.

Neurri horiek 'Euskal Sektore Publikoan Euskararen Erabilera Normalizatzeko Dekretu' berrian jasotzen dira. Testu hori Gobernu Kontseiluak onartu du ostegun honetan, eta, Jaurlaritzak nabarmendu duenez, euskal administrazioetan euskararen tratamenduari buruzko arauen aurkako epai judizialetara egokitu da.

Dekretua, gainera, aho batez onartu du Euskadiko Aholku Batzorde Juridikoak, eta, beraz, "beharrezko segurtasun juridikoa" duela uste du Eusko Jaurlaritzak.

Dekretu berriak indarrean dagoen 1997ko dekretua ordezkatuko du, eta hizkuntza-normalkuntzarako irizpideak "garai berrietara" egokituko ditu. Helburua herritar guztien hizkuntza eskubideak bermatzea eta euskararen erabileran sakontzea da, neurri "malgu, progresibo eta egingarrien" bidez.

Dokumentua Eusko Jaurlaritzako sail guztiekin kontrastatu da, baita Legebiltzarreko alderdiekin, hiru foru aldundiekin, Eudelekin, sindikatuekin edo elkarteekin ere, euskararen normalizazioan urrats berriak "pixkanaka, malgutasunez" emateko "ahalik eta adostasun handiena" lortzeko.

Testu honen bidez herritarren hizkuntza-eskubideak betetzen direla bermatu nahi da; izan ere, gai honen inguruan egindako azken inkesta soziolinguistikoaren arabera, 16 urte edo gehiagoko biztanleen % 67 euskararen erabilera sustatzearen alde dago.

Testuinguru horretan, zerbitzu-hizkuntzatik harago, euskara lan-hizkuntza gisa "azpimarratzea" du helburu arau berriak. Era berean, administrazio-kudeaketan euskara txertatzea eta erakunde publiko guztien hizkuntza-normalizazioko prozesua koordinatzea da helburua.

Helburu horiek guztiak betetzeko, erakunde edo instituzio bakoitzaren errealitatea edo abiapuntua hartzen du kontuan dekretuak. Testua "progresibitatean" oinarrituko da, aurreko dekretuak euskararen erabileraren normalizazioa "egun batetik bestera lortzen ez dela" frogatu baitzuen. Horrela, bederatzi urteko epea ezarri da eragindako erakunde eta entitateak dekretura egokitzeko.

Gainera, eta sektore publikoa osatzen duten erakundeak askotarikoak direnez eta haien abiapuntua desberdina denez, dekretuak neurriak "malgutasunez" hartzeko aukera ematen du. Bestalde, testuak "egoera soziolinguistikoaren arabera" erabakiak hartzeko ahalmena ematen die eragindako erakundeei.

Langileek "egokitzeko eta hizkuntza-helburuak lortzeko" beharrezko baliabideak izateko duten eskubidea ere babesten du arau berriak. Babes hori sektore publikoak kontratatutako enpresa pribatuetan publikoari begira lan egiten duten langileei ere ematen zaie. Azken kasu horretan, zerbitzua kontratatu duen administrazioak izango du erantzukizuna, eta hizkuntza-normalizazioko prozesua planifikatu eta diruz hornitu beharko du, baldintza-agirien bidez.

Dekretuak beste jardun-eremu bat izango du, sektore publiko osoa – 140.000 langile inguru – erregulazio berriaren mende egongo baita. Jardun-eremu berrian sartutako erakundeek arreta publikoko langileengan eragingo dute batez ere. Egokitzeko epea bederatzi urtekoa izango da, sektore hori osatzen duten erakundeen berezko ezaugarriak kontuan hartuta.

Udal-eremuan ezarritako hizkuntza-irizpideak sektore publiko osora hedatuko dira. Irizpide horiek 'Toki Entitateen Dekretuan' jasota daude, eta horien artean daude zerbitzu-hizkuntzarekin, lan-hizkuntzarekin, erakunde-irudiarekin eta erakunde-harremanekin lotutakoak.

Arau berriak gainerako erakundeek horietako bakoitzean egin beharreko plangintzetarako jarraitu beharreko gida edo eredu bat proposatzen du. Nolanahi ere, dagoeneko sektore publikoko erakunde batzuek badute beren euskara-plana.

Bestalde, hizkuntza-eskakizunak esleitzeko sistema "malguagoa" ezarri da. Horrela, hizkuntza-eskakizunak hizkuntza ulertzeko eta adierazteko gaitasunaren arabera banakatuko dira: irakurmena eta idatzizko adierazpena, batetik; eta entzumena eta ahozko adierazpena, bestetik. Horrek aukera emango du erakunde bakoitzaren errealitatera egokitzeko eta euskararen normalizazio-prozesua malgutasunez egiteko.

Dekretuak hiru hizkuntza-eskakizun mota jasotzen ditu (simetrikoak, asimetrikoak eta partzialak). Profil 'simetrikoan', lanpostu baterako eskatzen den gaitasuna berbera da irakurmenerako/idatzizko adierazpenerako eta entzumen-ahozko adierazpenerako (hala zen aurreko dekretuan ere).

Profil asimetrikoan, lanpostu jakin bati dagozkion ahozko eta idatzizko gaitasunak oso desorekatuta daude. Kasu hau, funtsean, orain arte aurreko dekretuari lotuta ez zeuden erakunde publikoei zuzenduta dago (arreta publikoko langileengan jarriko dute arreta, batez ere).

Profil “partzialean” ezin da gaitasun jakin bat egiaztatu. Desgaitasun fisikoa edo sentsoriala duten pertsonentzat gordeko da bide hori.

Nolanahi ere, dekretu honek ez du ezartzen langileei eska dakizkiekeen hizkuntza-eskakizunen kopurua eta maila. Gai hori erakunde bakoitzaren esku geratzen da. Kontratatutako pertsona ez da behartuta egongo lanpostuaren hizkuntza-eskakizuna egiaztatzera, baldin eta lanpostua berehala betetzea eskatzen duten aparteko inguruabarrak gertatzen badira, aurreikusezinak eta erakundeak behar bezala justifikatuak.

Euskara-maila egiaztatzeko bide berriak ere ezarriko dira. Horrela, euskarazko gaitasuna egiaztatu ahal izango da bai hautaketa-prozesuan (baldin eta proba euskaraz egiten bada eta gainditzen bada), bai lanpostuan bertan (baldin eta frogatzen bada langilea gai dela lanpostuko ahozko eta idatzizko eginkizunak euskara egoki batean betetzeko).

Era berean, dauden hiru bideak mantentzen dira: IVAPeko azterketak gainditzea, beste titulu batzuk baliozkotzea edo ikasketak euskaraz egiteagatik salbuetsia izatea.

Euskaraz lan egiten duten erakundeek proba bat edo horren zati bat euskaraz egin ahal izango diete hautagaiei. Helburua hautagaiaren egokitasuna eta hizkuntza-trebetasunak egiaztatzea da, zereginak euskaraz egingo dituen plantilla batean sartuko baita.

Praktika hori dagoeneko egiten da hizkuntza koofizialak dituzten Estatuko beste autonomia-erkidego batzuetan, hala nola Katalunian edo Galizian, bai eta probak ingelesez edo beste hizkuntza batzuetan egin behar diren Estatuko oposizio batzuetan ere, Eusko Jaurlaritzak nabarmendu duenez. Aukera hori, nolanahi ere, administrazio bakoitzaren araberakoa izango da.

Aurreko arauarekiko aldaketarik ez duten gaien artean derrigortasun-indizea dago (euskara derrigorrezkoa duten lanpostuen kopurua), eta formula berari jarraituz kalkulatuko da. Hizkuntza-eskakizuna derrigorrezkoa ez denean, merezimendu gisa baloratuko da, orain arteko proportzio berean. Gainera, egiaztatze-salbuespenak mantendu dira, adinagatik (45 urte) edo beste arrazoi batzuengatik.