Eusko Jaurlaritzak 32 hirugarren gradu eman dizkie ETAko presoei azken urtean

Sare ETAko presoen aldeko sareak ziurtatu duenez, Eusko Jaurlaritzak, azken urtean, hirugarren gradurako 32 aurrerapen onartu ditu, eta horietatik seiri helegitea jarri die Fiskaltzak. Gainera, 20 presori Espetxe Araudiaren 100.2 artikulua aplikatu zaie —espetxe sailkapena malgutzeko aukera ematen du—, eta, hala, espetxe egunean zehar atera daitezke boluntario lanak egitera, formakuntzara edo ordaindutako lanetara.

Joseba Azkarraga eta Nahikari Iturbe Sareko bozeramaileek astearte honetan Donostian emandako prentsaurreko batean eman dituzte datu horiek, eta azaldu dutenez, une honetan erakunde terroristako 148 preso daude -126 gizon eta 22 emakume-; horietatik 142k EAEko eta Nafarroako espetxeetan betetzen dute zigorra, eta beste seik, berriz, Frantziako Estatuko espetxeetan.

Sareren bozeramaileek azaldu dutenez, 2023ko abuztutik aurtengo hilabete berera bitartean espetxeetako Tratamendu Batzordeek 34 aldiz proposatu diote euskal Espetxe Administrazio Zentralari hirugarren gradurako progresioa, guztira.

"Bi kasutan izan ezik, Eusko Jaurlaritzak proposamen horiek onartu ditu eta hirugarren gradurako progresioaren ebazpena eman du", adierazi du Azkarragak, eta aldi honetan hirugarren gradurako 32 progresio onartu direla gaineratu du.

Azaldu duenez, hiru presok hirugarren graduan aurrera egiteko proposamen bat baino gehiago jaso dute, eta, beraz, "zenbaki absolutuetan, ETAko 29 presok egin dute aurrera hirugarren graduan", baina Ministerio Fiskalak progresio horietako seiri helegitea jarri die (%16).

Hala, kasu horietako bostetan hirugarren gradurako progresioa eten da, eta preso horiek berehala (4/5 egun) itzuli dira espetxera, behin-behinean, Espetxe Zaintzako Epaitegi Zentralak (JCVP) iritzia eman arte". Kasu batean, hirugarren gradua ez zuten bertan behera utzi, Fiskaltzak bere helegitean eskatu ez zuelako.

Errekurritutako sei hirugarren graduen artean, espetxe-zaintzako epaileak sei helegiteetatik lau onartu ditu, eta, beraz, lau kasu horietan presoak behin betiko itzuli dira espetxera.

"Bosgarren kasuan, bertan behera utzi ez zutenean, Espetxe Zaintzako Epaitegi Zentralak ez zuen erabakirik hartu, berehala -hirugarren gradua onartu eta zazpi egunetara- 30 urteko zigorraren inguruan", adierazi du Sareren bozeramaileak.

Seigarren kasuari dagokionez, Fiskaltzak apirilean aurkeztutako helegitea "Espetxe Zaintzako Epaitegiaren ebazpenaren zain" dago, "presoa espetxetik ebazpenaren zain" dagoen bitartean.

Azkarragak nabarmendu duenez, hirugarren gradura igarotzeko proposamenak espetxeetako profesionalek egiten dituzte, ondoren, zentro bakoitzeko Tratamendu Batzordeak berretsi ditzan; Eusko Jaurlaritzak, berriz, "berretsi egiten ditu edo ez", eta, beraz, "ez da izaera politikoko erabaki bat, espetxe bakoitzeko psikologo, hezitzaile, gizarte langile, legelari eta abarrek hartutakoa baizik".

Sareren bozeramailearen iritziz, "oraindik ibilbide luzea falta da espetxe normalizazioaz hitz egin ahal izateko"; izan ere, "betetako kondena dela eta, ehun preso baino gehiago egon litezke erdi-askatasunean edo baldintzapeko askatasunean". Bere ustez, azken urte honetan eta eskuduntza transferitu zenetik ia hiru urte igaro direnean, hirugarrenerako progresioak "modu mugatuan egin dira, modu jarraituan".

Era berean, "hirugarren graduan sartzeko adin aurreratuko presoei zuzendutako proposamenik ez egotea" kritikatu du, baita "65 urtetik gorako presoak eta osasun-egoera kezkagarriak pixkanaka kartzelatik ateratzeko bide egokirik" ez ematea ere.

Bestalde, hirugarren gradurako aurrerapenekin batera, azken urtean ETAko hogei bat presori Espetxe Araudiaren 100.2 artikulua aplikatu zaiela azaldu du, eta horrek "preso horiek egunean zehar boluntariotza, prestakuntza edo ordaindutako lanak egitera ateratzeko aukera ematen du", gaineratu du.

Eusko Jaurlaritzaren kartzela-zuzendaritzari dagokionez, eskuduntza bere gain hartzen den unetik (2021eko urria) dagokion Sailaren titulartasun politikoa aldatzen den arte (2024ko ekaina), Azkarragak uste du "argiak eta itzalak" daudela, eta "poliki-poliki" egiten dela aurrera espetxe-politika "normalizatu" bat ezartzeko bidean, baina Sareren eta Eusko Jaurlaritzaren arteko harremana "positiboa" dela adierazi du.

Bi eguneko baimen arrunten onarpenari dagokionez, Euskal Administrazioaren eskumena baino ez dena, "oso mugatua" izan dela deitoratu du; izan ere, bere ustez, "ulertzeko zaila" da hori, "urte askoko zigorra beteta duten presoak eta duela sei urte baino gehiago desagertu zen erakunde bateko kideak" direnean.

Bestalde, Azkarragak azaldu duenez, Fiskaltzak azken urtean aurkeztutako helegiteen kopurua "murriztu egin da iazkoarekin alderatuta", eta hori "Euskal Autonomia Erkidegoko Fiskaltzak ETAko presoekin zerikusirik ez duten kasuetan aurkezten dituen helegiteen %3tik oso urrun dago".

"SALBUESPEN LEGEDIA"

Azkarragak berretsi du, halaber, ETA desagertu zenetik sei urte baino gehiago igaro direnean, "salbuespen legeak" mantentzen direla, "Zuzenbide Penaleko gaiei bakarrik eragiten dietenak, baita zigorra betetzearekin zerikusia duten gaiei ere", eta "Espetxe Zuzenbidearen pertzepzio aurreratuen aurkako irizpideak" ezartzen dituztela.

Horren aurrean, "Zuzenbidea ezin da erabili espetxean dauden pertsonek kartzelan eboluzionatu ez dezaten", gogorarazi du. "Inoren mina arintzen laguntzen ez duen eskubideak urratzen dituen enroque judiziala", azpimarratu du.

Hori dela eta, "salbuespenen amaiera" eskatu du, "Justizia arruntaren mekanismo integratzaile eta humanistei bide emateko". "Ezin da herrialde bat eraiki pertsonen eskubideei bizkarra emanda, horrela, gure historiaren garai tragiko bat faltsuki ixten ariko baikara", berretsi du.

Azkenik, azken hauteskunde autonomikoen ostean euskal Espetxe Administrazioan izan den aldaketa izan du hizpide Azkarragak, orain PSE-EE buru duen Justizia Sailburuordetzaren mende egotera igaro baita, eta espero du "arduradun berrien politikak euskal espetxe eredu honen aurrerapenean sakontzea"; gainera, gogorarazi du "ez dela aldeko aukera bat, euskal gizarte osoaren aldeko apustua baizik".

Sareren aburuz, horrek "oro har, eta abiapuntu gisa, Lanpostuen Zerrenda ahalik eta azkarren diseinatzea eta onartzea eskatzen du, beharren arabera dimentsionatutako plantilla baten lan-baldintzak egonkortzearekin eta urteko aurrekontu-zuzkidura egokiarekin".

Era berean, ETAko presoei "espetxe-politika arrunta, pribilegiorik gabea baina salbuespenik, diskriminaziorik eta irizpide partikularrik gabea" aplikatzearen alde egingo dutela espero du sailburuak, baita "jarrera irekia" izatea ere, "mugimendu sozialekin, hirugarren sektoreko eragileekin eta espetxe-munduarekin zerikusia duten erakundeekin elkarrekintza erraztuko duena, horien guztien ekarpenekin aurrera egin ahal izateko".