'Gernikako Arbola'

Proposamen justifikatua da. Gure gizartean bizi ditugun nahasmen garai, arazo eta mugen baitan, iradokizun honek naziorik gabe uzten gaituzten bi defizit egoerei erantzuten die: erakundeen aitortzarik ezak eragiten duen sinbologia kolektiboren falta; eta lurraldeen banaketa/sakabanaketa, herrialdea probintzietan banatzen duena, "Irurak bat", zazpiak bat, lurralde historikoak, departamentuak, autonomiak... Idatzi honen sinatzaileok interes eta estimu handiz ikusten dugu Gernikako Arbolaren proposamena ereserki nazional gisa aurkeztea, hainbat arrazoi direla medio: historikoak, artistikoak, pragmatikoak, politikoak, sentimentalak eta bestelakoak. Baina, funtsean, Gernikako Arbola gure gizartearen oroimen lekua delako babesten dugu. Iparragirreren egiletzaz eta foruzaletasunarekin izan zuen hasierako loturaz haratago, jatorrizko familia guztiak eta lurralde honetako tradizioak biltzen dituen kantua da.

Memoria-lekuak toki bereziak dira zentzuz beteta daudelako horiek babesten dituzten giza taldeentzat. Gizarteen kohesioaren elementu eraikitzaileak dira, jendeak berak ematen dien esanahiagatik. Beraz, ez dira esanguratsuak bertan izan ziren gertaerengatik (nahiz eta "Historiaren" narrazio sekuentzian parte hartu), ezta toki horietan oraindik irauten duten harri eraitsiengatik, hala nola gogora ekartzen dituen monumentuaren altuera edo distirarengatik. Amaiurko gaztelua, esate baterako, ez da leku sinboliko bat gotorleku militar bat izan zelako, ez kokatuta dagoen paisaiaren edertasunagatik, ez bere oinplanoan marrazten diren bastioien kopuruagatik, ezta bere iltzeen herdoilak metatzen dituen korrosio-mendeengatik. Era berean, ez da oroimen leku bat bertan aurkitu zen uharkaren tamaina milimetratuagatik, ezta frantsesadak iraun zuen bitartean izandako noizbehinkako okupazioaren gorabeherengatik ere. Espainiar armada inperialari aurre egin zioten nafar batzuk euren aberriaren independentziaren alde hil arte borrokatu zirelako da oroimen leku garrantzitsua. Espainiarrak ez izateagatik. Independente izaten jarraitzeagatik. Konkistari eta gaur egun paisaia natural bihurtu zaigun okupazioaren indarkeriari aurre egiteagatik. Esanahi hori da lekua zentzuz betetzen duena, hura bizitzera eta gurea egitera bultzatzen gaituena, gure substratu kolektiboaren zati gisa.

Gernikako Arbolarekin gauza bera gerta-tzen da. Garai bati, borroka batzuei, autoretza bati lotuta dago Eta, gainera, euskal herritarrek kantua beren oroimenean gordeta dute, gaur egunera ekartzen gaituen iraganaren ikur gisa, eta hainbat balio eta egoerekin lotzen dute.

Bere esanahiak euskal askatasuna ekartzen digu gogora; foruak, legeak eta eguneroko afera arruntak eztabaidatzeko leku izan zen zuhaitza; herrialde batek giri eta diruzaleen "okupazio-armadaren" (sic) aurkako borroka, behin eta berriz altxatu zen matxinada agonikoa, desesperatua eta herentziazkoa. Elementu horien bidez, kantu honek duintasun nazionala, instituzionala eta nortasun partekatua ere iradokitzen du. Eta, are gehiago, musikak Gernikako bonbardaketa gogorarazten du, askatasunaren eta nortasun nazionalaren esanahi horiengatik eraso baitzioten hegazkin etsai haiek. Toponimo bera duen Picassoren margolanarekin lotzen da, potentziek askeak izan nahi duten herrien aurka egindako basakeriaren salaketa egiten duena. Bonbardaketak eta koadroak berak gure herriaren izena Gizateriaren kausa unibertsalen agertokian jarri zuten, lehen planoan.

Beraz, zatiketen eta errezeloen gainetik, har dezagun Gernikako Arbola eraikuntza nazionaleko elementutzat, bere baitan biltzen dituen memoria, balio eta esanahi guztiekin.