Bronxek, New Yorkeko auzoak, hainbat hamarkadatan arriskugarri fama hartu zion auzoak, milaka lagunen patua izan zen larunbat honetan, eta hiphop kulturaren 50. urteurrena ospatzeko kale-festa batean parte hartu zuten, beren bizilagun harroenekin batera.
"Block party" jai honen epizentroa Sedgwick etorbideko 1520. zenbakia zen. Bertan, etxebizitza sozialeko eraikin bat dago, eta ez litzateke bereiziko hiriko beste "projects" batzuetatik, ondare historikoa ez bada: barruan, 1973ko abuztuaren 11n, hiphopa sortu zen.
Han, Jamaikako immigrante gazte batek, Clive Campbellek, DJ Kool Herc izenaz ezaguna eta gaur egun "hiphoparen aitatzat" jotzen denak, "eskolara itzultzeko" festa bat egin zuen bere arreba Cindyrekin, eta teknika bat probatu zuen bi platerekin, non kanten zati erritmikoa luzatzen baitzuen, "breaks" deituko zitzaiona.
DJ Kool Herc-ek eta haren lagunek, New Yorkek aldarrikatzen duenez, hiphoparen kultura sortu zuten, non DJ ez baita protagonista bakarra: bera dantzatzen duen jendea, "b-boys" edo "break -boys"; MCak edo zeremonia-maisuak mikrofonoetara; eta "lau zutabe graffiti" pintatzen dituzten artistak.
AITZINDARIAK ETA 'HASIBERRIAK'
Horiei eskaini zitzaien larunbat honetako jaia, Alkatetzak deitua. Bisitariek KRS-One eta Grandmaster Caz bezalako aitzindariak buru zituen kontzertu batean, bronxitoekin bazkaldu zuten, eta talentu berriak hartu zituen, agertokira aitarekin igo zen 8 urteko rapzale miresgarri gisa.
"Nire anai-arrebei buruzkoa da hau. A ze ibilbidea. Oso gutxik esan dezakete hemen egon direla lehen egunetik. Beraz, festa hau hiphoparen kultura osoari buruzkoa da, eta 50. urtebetetzea hemen egon zirenentzat da, DJ Kool Herc bezala, bloke famatu hori egin baitzuen", esan zuen Grandmasterrek.
Blokea koroatzen duen eraikinaren aurrean, jende asko gelditu zen argazkiak ateratzen eta ospakizuna partekatzera atera ziren generoko irudi batzuekin hizketan, besteak beste bi kondaira: Douglas J. Colón, Dancing Doug ezizena, eta Trixie, lehen "b-boy"-etako bi izan baitziren.
Biek gogora ekarri zioten EFEri hip hoparen hastapenak: "Ondo pasatzeko egiten genuen guztia, ez genuen dirurik egin nahi, telebistan, publizitatean edo bideoetan egon", esan zuen lehenak, eta bigarrenak, berriz, "Lanpetuta, arazoetatik kanpo eta guretzat zerbait sortuz".
1970eko hamarkadako dantza-borrokei aurre egiteak adiskidetasun iraunkor bat sortzera eraman zituen, eta, orain, beren zatia aldarrikatu dute "rap hutsa ez den" kultura batean. Hori dela eta, "Hall de la Fama de los B-Boys" bat sortu dute, hiphoparen oinarri horretan jartzen duena.
'MUSIKA HONEKIN HITZ EGIN DEZAKEGU'
Beste zutabe batek, "graffitiak", eragin handiena izan zuen parte-hartzaileetako batean, LeRone Wilson artistak, hiphop-a jaio ondoren Brooklynen hazi zen eskultoreak, eta esan zuen une hartan "mundu guztia saiatzen ari zela kanpora ateratzen, sortzen eta sormen izaten, edozein gauzatan".
"Bronxetik zetorren musika berri hau... guau! Kalean taldean dantzatu eta gozatzeko aukera genuen (...) Esaten genuen: karamba, eskua sutan jar dezakegu horregatik, musika mota honekin hitz egin dezakegu! "gehitu zuen Wilsonek, azken egunotan "maratoi" bat egin duela kaleko beste jai batzuetara joanda.
Ekitaldi horretan, bizilagun asko animatu ziren festan parte hartzera, hala nola Mr. MC Mellow D, purpura koloreko kamiseta eta galtzak eta bozgorailu "grafitatua", bere esaldietarako oinarri erritmikoa ematen zuena: "hip hop-ak 50 urte ditu eta nik 49, 1974az geroztik... hip hopa nire bizitza osoa da", esan zuen, rapeatuz.
Beste batzuek ohiz kanpoko jendetza aprobetxatu zuten beren karreran bultzada bat bilatzeko, hala nola Punchline Q rapzalea, txartelak banatzen baitzituen eta zera agintzen baitzuen: "Gustuko izango duzu nire rapa Nas gustatzen bazaizu, baina ez Tupak Shakur edo Mendebaldeko Kostako rap-a. Eman aukera bat, nire abilezia lirikoa ikusiko duzu, izugarri gustatuko zaizu".
PROJECT-ETATIK IZARTERAINO
Bertaratutako asko harro agertu ziren beren kamiseten bidez Yankee Stadiumeko kontzertu erraldoira joan zirela, ez oso urrutira. Run DMC, Snoop Dogg eta Fat Joe bezalako rapzale mitikoak, Eve eta Lil Kim bezalako "hip hopeko erreginak" edo DJ bera bildu zituen.
Baina gaurko jaian izarterako bide horren hasiera izan zen ardatz: El Bronx eremu apala, kriminaltasun handiak, "gaixotasunak, gorrotoak, ezjakintasunak eta pobreziak" markatutako garai batean. Gazte talde batek, nahi gabe, auzoarentzako etorkizuna sortu zuen, eraikinaren oinetan jarritako kartel batek dioenez.
"Etsipen-egoera horretan hondoratu beharrean, bilatzen genituen irtenbide bihurtu ginen (...). Ez ziguten erantzunik eman, erantzun bihurtu ginen", erantsi du testuak. Askok irakurtzeari utzi zioten egun batean, eta askotariko jendetza nabarmendu zen, polizia-taldeek ikuskatua.
