Nerea Yurrebaso, Beterri-Buruntzako Udalak egituraren koordinatzailea, baikor ageri da eskualdearen indarberritze sozioekonomikoari dagokionez. Alabaina, suspertze hori zenbait sektoretan mantsoago iritsiko dela ohartarazi du.

Zein izan da azken urte honetako eskualdeko bilakaera sozioekonomikoa?

2020. urtean hiru fase desberdin bizi izan genituen: urteko bigarren hiruhilekoan jarduera-geldialdi handieneko fasea bizi izan zen, eta hirugarren hiruhilekoan berriro gertatu zen, baina hazkundea egonkortu egin zen laugarren hiruhilekoan. 2021. urterako datuak itxaropentsuak dira, errekuperazio urtea izango delakoan. Susperraldi hori ez da berdina izango, ez erritmo berean, ez ekonomia guztientzat, ez sektore guztientzat. Murrizketek gehien eragiten dieten sektoreak, hala nola merkataritza, ostalaritza, ostatua, turismoa oro har edo kultura-industriak, dira, besteak beste, suspertzeko denbora gehien ematen dutenak. Enpresen %85ek baino gehiagok plantilla mantentzea edo handitzea aurreikusten du, ia %60ak uste du beren merkatuen egoera suspertu edo normaltasunekoa dela, eta ekoizpen-ahalmenaren erabilera-mailak bere horretan jarraitzen du, baina ez da horrela sektore kaltetuenetan, horietan %34ra baino ez baita iristen. Hori guztia kontuan hartuta eskualdeko ekonomian pisu handiena duten sektoreak (Gipuzkoako barneko eskualdeak bezala) bi dira: zerbitzuak (%62) eta manufaktura-industria (%26). Horien atzetik daude, hurrenez hurren, eraikuntza (%8) eta nekazaritza (%4). Zerbitzuen sektorearen zatirik handiena merkataritzan (%20,6) eta ostalaritzan (%6,5) kon- tzentratzen bada ere, osasun jarduerek (%7,1) eta kultura eta sormen industriek (%15) ere garrantzia dute.

Nola dago lan merkatua?

Apirileko datuekin, eskualdeko egungo langabezia-tasa %9koa da; %7koa gizonen artean eta %11koa emakumeen artean. Langabezia-tasa pandemiaren aurrekoa baino zertxobait handiagoa da, %1eko igoera garbiarekin. Hala ere, egoera oso desberdina da udalerriaren arabera, Eustaten datuen arabera. Oro har, udalerri txikiek langabeziaren balioak %8tik beherakoak izaten jarraitzen dute, Astigarragak %6,6ko tasa du, Usurbilek %7,5ekoa eta Urnietak %7,9koa.

14.000 biztanletik gorako udalerrien artean, Hernani dago egoera onenean (%9,3), Lasarte-Oriaren aurretik (%9,8). Andoain azkena da sailkapen horretan, %10eko langabeziarekin. Edonola ere, Beterri-Buruntzako enplegagarritasuna Gipuzkoako (langabezia-tasa %9,6koa da) eta Euskadi osoko (%12,1) batezbestekoa baino hobea da. Langabezia espero bezainbeste ez hazteko osagaietako bat ERTEak izan dira. Logikoki, eragin handiena izan duten sektoreetan kontzentratu dira, eta gastuari eusteko neurri gisa mantendu dira, jarduera ekonomiko normalizatua berreskuratu ahal izan arte.

Zein plan jarri dira abian krisialdiari aurre egiteko?

Pandemiari bi fasetan erantzun genion. Lehenengo euste-zerbitzua: enpresa eta partikularrentzako arreta, informazio eta aholkularitza zerbitzua jarri zen martxan. Eta suspertzeko bigarren fasea, eskualdeko eragile sozioekonomikoekin partekatutako aurretiazko diagnostiko eta prospektibarekin. Gure ustez, eskualdeko planak gure ingurunearen suspertze sozioekonomikorako gakoak jasotzen ditu, eta guztira 20 neurri biltzen dituzten bost jarduera-ildo nagusi daude. Lerroak hauek dira: Tokiko sareak, tokiko kontsumoa eta tokiko ekoizpena sustatzea; trantsizio digitala sare sozioekonomikorako eta herritartasunerako; trantsizio energetikoa; enplegu inklusiboa; eta negozio aukera berriak eta proiektu berriak sustatzea.

Ikasketarik atera al dugu krisialditik?

Ziurgabetasunezko ingurune batean bizitzera ohitu gara, eta horrek esan nahi du beldurra gainditzeko eta aurrera begiratzeko gai izatea, jakinik benetan garrantzitsua dela orainari nola aurre egiten diogun, horrekin eraikiko baitugu etorkizuna. Horrek guztiak erresilentzia-gaitasuna ekarri digu; hau da, etengabeko aldaketetara egokitzeko gaitasuna, horretarako gure onena erabiliz. Norbanako, kolektibo edo enpresa gisa, gaitasun hori funtsezkoa izango da.

Zenbat laguntza jarri dira pandemiarengatik gogor kolpatuak izan diren sektoreak laguntzeko?

Esan bezala, suspertze-planaren barruan zenbait neurri aurreikusi ziren, horietako batzuk bereziki egoera ahulean dauden sektore horiei zuzenduak. Gure eskualdeko udal guztiek zuzeneko laguntzak emateko hainbat kanpaina jarri dituzte abian, merkataritza, ostalaritza, zerbitzu pertsonalak, autonomoak eta kultura-industriak ezartzeko; erosketa-bonuen kanpainak; inbertsioetarako laguntzak; eta tokiko kontsumoari buruzko sentsibilizazio eta sustapen kanpainak, bai 2020ko ekitaldian, bai 2021 honetan. Guztira, udal aurrekontuetatik lau milioi euro inguru mobilizatu dira bi urte hauetan, eta, berriz ere, udalerri handien eta txikien arteko banaketa desberdina izan da. Udalerri bakoitzean, lehenengoek milioi bat euro inguruko aurrekontuekin lan egin dute, eta hiru adingabeek, aurrekontu logikagatik, batez beste 350 mila euro eman ahal izan dituzte udalerri bakoitzeko. Esfortzua oso handia izan da eta izaten ari da, eta oraindik bide luzea dago egiteko.

Nolakoa da merkataritzaren osasuna eskualdean?

Aipatu dugu pandemiak txikizkako merkatari-tzaren sektorean izan duen eragina oso nabarmena izan dela, salmentetan beherakada nabarmena izan baitu, elikadurarekin, altzarien salmentarekin, konponketekin eta brikolajearekin lotutako jarduerak izan ezik. Lehen aipatutako neurriekin konpentsatu nahi izan den jarduera-galera horri are eragin handiagoa gehitu zaio. Hau da, kontsumo ohituren erabateko aldaketa, bai erosketak murriztean, bai online erosketak etengabe handitzean. Horri guztiari alderdi emozionalagoak batzen badizkiogu, hala nola egonezina, gogogabetasuna eta ziurgabetasuna, gure eskualdean ez ezik, Gipuzkoan eta, beraz, Euskal Herrian ere sektore honen ezaugarri den argazki bat lortuko dugu.

Nolako etorkizuna aurreikusten duzue epe ertainera? Nolakoak izango dira uda eta udazkena?

Lehen ere esan dugu datuen arabera jarduera eta enplegu sorrera pixkanaka suspertzen ari direla. Gure aldetik, gure eskualdeko pertsonei, enpresei eta eragile sozioekonomikoei prozesu honetan laguntzen jarraitu behar dugu, suspertze sozioekonomikorako eta enplegurako planean ezarritakoarekin jarraituz.

aur egun Buruntzaldea da garapen agentziarik ez duen Gipuzkoako eskualde bakarra. Dena den, bere eraketa-prozesua amaitzear da eta aurtengo bigarren seihilekoan martxan egotea espero da. Bien bitartean, eta arlo operatiboan, sei Udalen arteko lankidetza-hitzarmenaren bidez funtziona-tzen du egitura honek, eskualdeko herritarrei eta sare sozioekonomikoari zerbitzuak eskainiz, beste administrazio publiko batzuekin lankidetzan jardunez. Horrela, alde batetik, herritarrei zerbitzuak eskaintzen zaizkie, bi gai ezberdinetan lagunduz. Alde batetik, negozio-ideia bat duten pertsonei ekintzailetzaren arlotik abiarazteko prozesu osoan laguntzen zaie. Eta, bestalde, langabeei prestakuntza eta enplegu baliabideak eskaintzen zaizkie enplegu arlotik. Gainera, enpresentzako zerbitzu bat ere badugu, banaka eta taldeka (lankidetza proiektuetatik hasi eta dinamizazio sektorialeko jarduketetara arte) enpresen lehiakortasuna eta iraunkortasuna hobetzen laguntzen duena. Behin eratua dagoenean, onura nagusietako bat da tresna hori erabiliko dela goi-mailako erakundeetatik datozen laguntzak, programak eta politikak bideratzeko modu eraginkorragoan.